سررسید اوراق بهادار به چه معناست؟

وجوه افتراق یا شقوق مختلف

اوراق اختیار فروش تبعی چیست و چه کاربردی دارد؟(ویدئو+مثال کاربردی)

برای بیمه سهم ها در بورس ایران یکی از راه های پیشنهادی استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی است. اما آیا خرید این اوراق واقعا سهم های شما را بیمه میکند؟ برای دانستن پاسخ این سوال با ما همراه باشید.

مقدمه

بازار سرمایه همگام با تحولات دنیای جدید به‌پیش می‌رود و متناسب با نیازهای تازه جامعه، اقدام به طراحی ابزارهای نوین جهت پاسخ‌گویی به این نیازها می‌کند. یکی از این ابزارهای نوین، اوراق اختیار فروش تبعی است. برخی افراد پس از بررسی سهمی تمایل دارند نسبت به خرید سهم مربوطه اقدام کنند اما از سویی نگران ریزش قیمت سهم در روزها و ماه‌های آینده در اثر هیجانات و نوسانات بازار هستند. شرکتی که ناشر سهم مربوطه است و ازلحاظ بنیادی قوی است و به سهم خود ا اطمینان دارد، اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی می‌کند.

به این معنی: با توجه به اطمینانی که من به سهم خودم دارم، حاضرم سهمم را به‌نوعی بیمه کنم. با انتشار اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی، تعهد می‌دهد که در تاریخی در آینده که مشخص کرده، سهم شرکت خودش را به قیمتی معین، بخرد. خریدار با خرید اختیار فروش تبعی، خیالش راحت می‌شود که سهمش پایین تراز قیمتی که ناشر تضمین کرده نخواهد آمد. اگر در آن زمان قیمت سهمش پایین‌تر از قیمتی بود که خود شرکت تعهد کرده، از حق اختیار فروش تبعی‌اش استفاده می‌کند و سهم را به ناشر (که تعهد داده) باقیمتی که از قبل مشخص‌شده، می‌فروشد. خریدار اختیار فروش تبعی، اگر قیمت سهم بالاتر از مبلغی بود که خود ناشر تعهد کرده، چون سود بیشتری می‌برد، از حقش صرف‌نظر می‌کند.

البته استفاده از این اختیار فروش تبعی شرایط خاص خودرا دارد که در ادامه مقاله به آن‌ها اشاره می‌شود.

ازجمله مواردی که در ادامه مقاله اشاره می‌شود:

فرایند انجام اختیار فروش تبعی چیست؟

تفاوت اختیار فروش تبعی با اختیار فروش چیست؟

این‌که اختیار فروش تبعی چه مزایا و چه معایبی دارد؟

به چه نکات مهمی در اختیار فروش تبعی باید توجه کرد؟

برای کسب اطلاعات مهم درزمینه اختیار فروش تبعی، با ادامه مطالعه مقاله همراه ما باشید. همچنین شما عزیزان می توانید جهت تکمیل اطلاعات خود، از ویدئوی این صفحه نیز که از مجموعه آموزش های شخصی دکتر درخشی است نیز دیدن کنید. اگر همچنان به دنبال اطلاعات بیشتر هستید، پیشنهاد می کنیم از دوره آموزش بورس جامع دکتر درخشی نیز دیدن کنید.

اختیار فروش تبعی چیست؟

اختیار فروش تبعی، قراردادی دوطرفه است که بین خریدار و فروشنده منعقد می‌شود. بر اساس این قرارداد خریدار اختیار فروش تبعی حق دارد (البته مجبور نیست و تعهدی ندارد و مختار است.) مقدارمشخصی از دارایی درج‌شده در قرارداد را باقیمت مشخص و در تاریخ مشخصی بفروشد.

در مقابل، فروشنده اختیار فروش تبعی، در مقابل این حق اختیار فروش تبعی که به خریدار اعطا کرده (در هنگام انعقادقراداد) مبلغی دریافت می‌کند.

این مبلغ به ازای هر برگ اختیار فروش تبعی یک ریال است. فروشنده اختیار فروش تبعی، طبق مفاد قرارداد متعهد است که اگر خریدار اختیار فروش تبعی در سررسید قرارداداختیارفروش تبعی، تقاضای اعمال اختیار فروش تبعی را داشته باشد

(به‌شرط رعایت مفاد قرارداد)، نسبت به خرید اختیار فروش تبعی طبق قرارداد اقدام کند و وجه مربوطه را به خریدار اختیار فروش تبعی بپردازد. زمانی افراد، اقدام به خرید اختیار فروش تبعی می‌کنند که پیش‌بینی‌شان از قیمت سهم این است که در آینده کاهشی خواهد بود و به این وسیله خودرادرمقابل کاهش قیمت آتی سهم، بیمه می‌کنند.

اگر در سررسید اختیار فروش تبعی، قیمت سهم مساوی یا بالاتر از قیمت اختیار فروش تبعی باشد، از اعمال اختیار فروش تبعیشان، امتناع می‌کند و تنها چیزی که از دست می‌دهد مقدار وجه اولیه ایست که بابت خرید این اختیار فروش تبعی پرداخته است. (که آن‌هم بسیار ناچیزاست.)

اگر در سررسید اختیار فروش تبعی، قیمت سهم کمتر از قیمت اختیار فروش تبعی بود، درواقع پیش‌بینی شما درست از آب درآمده و شما می‌توانید تقاضای اعمال اختیار فروش تبعی کنید و فروشنده نیز طبق مفاد قرارداد ملزم به خرید اختیار فروش تبعی باقیمت اعمال و واریز وجه به‌حساب شما است.

تفاوت اختیار فروش تبعی و اختیار فروش چیست؟

بین اختیار فروش تبعی و اختیار فروش سه تفاوت وجود دارد:

تفاوت اول: در خرید اختیار فروش تبعی شما در تعداد خرید، محدودیت دارید، درحالی‌که در اختیار فروش، شما محدودیتی در تعداد خرید ندارید.

تفاوت دوم: برای خرید اختیار فروش تبعی، شما حتماً باید سهم پایه را به همان تعداد بخرید ولی در اختیار فروش شما الزامی به خرید سهم پایه ندارید.

تفاوت سوم: از الزامات خرید اختیار فروش تبعی، این است که تازمان سررسیداختیارفروش تبعی، شما حق فروش آن را ندارید درواقع بازار ثانویه ندارد ولی اختیار خرید دارای بازار ثانویه است و شما می‌توانید درهرزمانی اقدام به فروش آن کنید.

نحوه خرید اختیار فروش تبعی چگونه است؟

روند کار به این شیوه است که ابتدا اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی توسط ناشر اعلام عمومی می‌شود.

شرایطی که در این اطلاعیه باید موردتوجه قرار گیرد مواردزیرهستند:

1-حداکثر مقدار هر سفارش

2-قیمت هر سفارش که یک ریال است.

3-قیمت اعمال اختیار فروش تبعی

4-سررسید اختیار فروش تبعی

در اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی سهام فملی موارد زیر وجود دارد: حداکثر میزان هر سررسید اوراق بهادار به چه معناست؟ سفارش 100 هزار ورقه است قیمت هر سفارش یک ریال تعیین‌شده است. قیمت اعمال 14400 ریال است. سررسید اختیار فروش تبعی 06/11/1400 است. دوره معاملاتی هم از 07/11/1399 تا 6/11/1400 است.

اگر شما قصد خرید 10 هزار اختیار فروش تبعی فملی را داشته باشید، شما باید در همان مدت دوره معاملاتی (7/11/1399) ابتدا اقدام به خرید تعداد 10 هزار سهم پایه -که همان فملی است – کنید. (به قیمت تابلو روزانه) سپس اقدام به خرید 10 هزار اختیار فروش تبعی فملی با نماد هفملی 011 کنید و بابت آن 10 هزارریال می‌پردازید. (به ازای هر اختیار فروش خرید یک ریال می‌پردازید.)

شما با این خرید تا تاریخ سررسید اختیار فروش تبعی فملی (که 06/11/1400 است.) حق فروش 10 هزارسهم فملی و همچنین اختیار فروش تبعی آن را ندارید. (البته اگربخواهید از این حق استفاده کنید.) باید در روز سررسید اختیار فروش تبعی، معادل اختیار فروش تبعی سهم پایه داشته باشد تا بتوانید حق اعمال را داشته باشید.

نحوه اعمال اختیار فروش تبعی چطور است؟

در زمان سررسید اختیار فروش تبعی با سه احتمال مواجه می‌شویم:

1 و 2: قیمت سهم پایه، مساوی یا بالاتر از قیمت اعمال اختیار فروش تبعی است.

3: قیمت سهم پایه، کمتر از قیمت اعمال اختیار فروش تبعی است.

در حالتی که در سررسید، قیمت سهم پایه مساوی یا بیشتر از قیمت اعمال باشد، بنابراین اعمال اختیار فروش تبعی منطقی نیست. شما از اختیار فروش تبعی خود سررسید اوراق بهادار به چه معناست؟ صرف‌نظر می‌کنید و تنها چیزی که از دست می‌دهید هزینه ایست که موقع خرید این حق پرداختید. (بسیار ناچیزاست.)

در حالت بعدی، اگر در سررسید، قیمت سهم پایه، پایین‌تر از قیمت اعمال فروش تبعی باشد؛ شما می‌توانید از این حق خود استفاده کنید و با تقاضای اعمال اختیار فروش تبعی از کارگزاری، شرکت فروشنده (شرکت ناشر) اختیار فروش تبعی، طبق مفاد قرارداد اقدام به خرید اختیار فروش تبعی شما باقیمت اعمال کرده و درنهایت مبلغ مربوطه را به‌حساب شما واریز می‌کند.

مزایای اختیار فروش تبعی چیست؟

اختیار فروش تبعی دارای مزایایی است که برای برخی افراد می‌تواند مهم باشد. ازجمله مزایای اختیار فروش تبعی:

1-تضمین اصل و سود سرمایه است.

2-کاهش یافتن ریسک سرمایه‌گذاری و همچنین حمایت سهامدار عمده از سهم است.

3-افزایش اعتماد بیشتر سهامداران به سهامی که اختیار فروش تبعی دارند.

4-عدم فروش سهام در بازار ریزشی و کم شدن هیجانات بازار

به علت بلوکه شدن سهم تا سررسیداختیارفروش تبعی (البته درصورتی‌که فرد بخواهد تا سررسید اختیار فروش تبعی با سهم بماند و از این حق استفاده کند.)

معایب اختیار فروش تبعی چیست؟

اختیار فروش تبعی در کنار مزایایش، دارای معایبی نیز هست.

برخی معایب اختیار فروش تبعی به شرح زیر است:

1-بعد از تاریخ اعمال، تعهد عرضه‌کننده عملاً تمام می‌شود.

2-نبود بازار ثانویه برای معامله و این‌که تا پایان سررسید نمی‌توانید نسبت به فروش اختیار فروش تبعی اقدام کنید. (به قولی صاحب اول و آخرش خودتان هستید!)

3-وجود محدودیت در تعدادخریدبرای هر فرد (کد عملیاتی)

4-حتماً برای داشتن و خریدن حق اختیار فروش تبعی، باید سهم پایه راهم به همان تعداد بخرید.

در تاریخ 27/7/1400، اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی شرکت مخابرات ایران با نماد (اخابر) توسط ناظر اعلام عمومی گردید.

شرایطش به شرح زیر بود:

ا-حداکثر هر سفارش، 100 هزار سهم است.

2-قیمت اختیار فروش تبعی یک ریال است.

3-قیمت اعمال: 10834 ریال

4-سررسید اختیار فروش تبعی:27/01/1402

5-دوره معاملاتی:27/7/1400 تا 27/1/1402

تصمیم شما خرید تعداد 10 هزار اختیار فروش تبعی سهام شرکت مخابرات ایران است.

در روز 27 مهر 1400 که اختیار فروش تبعی توسط ناشر عرضه‌شده، قیمت سهم اخابر در بازه 7800 تا 8170 ریال نوسان داشته است. شما برای خرید تعداد 10 هزار اختیار فروش تبعی، مجبورید معادل آن (10 هزار) سهم پایه که همان سهام شرکت مخابرات ایران با نماد اخابر هست، بخرید. فرض کنید قیمت خرید شما 8000 ریال باشد. شما 10 هزار سهم اخابر به قیمت هر سهم 8000 ریال می‌خرید و حدود 80 میلیون ریال می‌پردازید. برای خرید اختیار فروش تبعی هم باید 10 هزاریال دیگر پرداخت کنید.

درواقع: پرداختی شما یکی بابت خرید خود سهم پایه است (8 میلیون تومان) و دیگری هم بابت خرید اختیار فروش تبعی است. (هزار تومان)

تصور بفرمایید امروز 27/1/1402 است وشمامی‌توانید تقاضای اعمال اختیار فروش تبعی را به کارگزاری ارسال کنید. قیمت سهم در این تاریخ می‌تواند یکی از سه حالت زیر باشد:

1-قیمت سهم اخابر:9000 ریال است.

2-قیمت سهم اخابر: 10834 ریال است.

3-قیمت سهم اخابر: 15000 ریال است.

در حالت دوم و سوم شما از انجام اختیار فروش تبعی صرف‌نظر می‌کنید.

در حالت اول که قیمت اخابر به 9000 ریال رسیده و قیمت اعمال شما رقم 10834 ریال است، اقدام به اعمال اختیار فروش تبعی می‌کنید و شرکت ناشر مجبور و متعهد است که 10 هزار سهم شمارا در قیمت 10834 ریال بخرد اگرچه که قیمت تابلوی سهم اخابر 9000 ریال باشد و شما از این معامله سود کرده‌اید.

(توجه شود: از 27/7/1400 تا 27/1/1402 سرمایه شما در سهم اخابر بلوکه‌شده است وشماسهمتان را نگه‌داشته‌اید.)

نکات مهم اختیار فروش تبعی:

1-تقسیم سود در مجمع عمومی عادی سالیانه شرکت پایه و همچنین افزایش سرمایه شرکت پایه، باعث تعدیل قیمت اعمال و تعداد اوراق اختیار فروش می‌شود.

نمونه تعدیل بعدازتعیین سودنقدی بعدازمجمع عمومی عادی سالیانه سهم فملی

نمونه تعدیل اختیار فروش تبعی شرکت فملی بعد از افزایش سرمایه

2-توقف و سررسید اوراق بهادار به چه معناست؟ بازگشایی نماد معاملاتی اوراق اختیار فروش تبعی به‌طور هم‌زمان با توقف و بازگشایی دارایی پایه در بازار انجام می‌شود.

3-درصورتی‌که در " تاریخ اعمال" نماد معاملاتی سهم پایه، بسته باشد، بورس تاریخ اعمال اوراق اختیار فروش تبعی را تا روز بازگشایی نماد معاملاتی سهم پایه به تعویق خواهد انداخت مشروط به این‌که مدت تعویق حداکثر 7 روز کاری گردد.

درصورتی‌که تا پایان روز هفتم کاری بعد از تاریخ اعمال، کماکان نماد معاملاتی سهم پایه بسته باشد اوراق اعتبار فروش تبعی بر اساس آخرین قیمت پایانی سهم پایه تسویه می‌شود.

خلاصه و نتیجه‌گیری:

وقتی‌که بازار منفی می‌شود و در دل سهامداران ترس می‌افتد، سهامدار عمده که قصد دارد از سهامش حمایت کند، اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی می‌کند. اوراق اختیار فروش تبعی بااختیارفروش متفاوت است.

سهامدار عمده با انتشار اوراق اختیار فروش تبعی، اعلام می‌کند من سهمم را ضمانت می‌کنم. من سهمم را بیمه می‌کنم.

شرکت ناشر (سهامدار عمده شرکت) می‌گوید:

شما سهم شرکت من را بخر اگر قیمتش پایین آمد، من در این قیمتی که مشخص می‌کنم و باهم توافق می‌کنیم (که به آن قیمت اعمال می‌گویند) سهم را از شما می‌خرم و شما نگران پایین آمدن قیمت سهم از این مبلغ نباشید.

در اوراق اختیار فروش تبعی، همانگونه که دکتر درخشی در ویدئو اشاره کردند، دو پارامتر خیلی مهم است.

یک مورد قیمت اعمال است.

مورد دیگر تاریخ اعمال است.

شرکت ناشر می‌گوید قیمت سهام بانک صادرات الآن 390 تومان است اگر در اسفندماه امسال، قیمت سهم به 300 تومان رسید، من ضمانت می‌کنم در قیمت 375 در آن زمان از شما خرید کنم.

به این قیمت 375 تومان قیمت اعمال گفته می‌شود.

تاریخی هم که در آن تاریخ می‌خواهد در قیمت اعمال بخرد، سررسید تاریخ اعمال گفته می‌شود. درسایت: TSETMC.COM در قسمت ابزارهای مشتقه و اوراق بدهی، اختیار فروش تبعی قابل‌مشاهده است.

برخی از اختیار فروش تبعی در بورس ایران:

همصادر 108-هامید 104-هکشو 208-هکویر 109-هبساز 103-هفارس 014-هفجر 102-همبین 102

اختیارف ت ثامید-2050-20/04/01(هامید 104) یعنی چه؟

جوابش این‌چنین است:

سهم شرکت توسعه و عمران امید طی اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی ثامید در تاریخ 5/4/1400 اعلام کرده است، درصورتی‌که شما اختیار فروش تبعی را بخرید، در تاریخ 20/4/1401 سهم ثامید (توسعه و عمران امید) را به قیمت 2050 ریال از شما می‌خرد. (توجه: قیمت سهم در روز اطلاعیه عرضه: بین 1645 و 1738 ریال بود)

ازجمله مزایای اختیار فروش تبعی: کاهش فشار فروش سهم است. از معایبش هم این است که تا سررسید اختیار فروش تبعی امکان فروش ندارید. (یادتان باشد که قیمت خرید اختیار فروش تبعی یک ریال است.)

اوراق اختیار فروش تبعی، توسط سهامدار عمده و حقوقی‌ها منتشر می‌شود و سهامداران خرد می‌توانند بخرند. ازجمله شرایط خرید آن است که:

باید معادل اختیار فروش تبعی سهم شرکت مورداشاره را بخرید.

هر تعداد بخواهید نمی‌توانید بخرید بلکه محدودیت دارد به‌نحوی‌که برخی شرکت‌ها محدودیت 50 هزار دارد برخی دیگرمحدویت خرید 100 هزار دارد.

به دلیل نبودن بازار ثانویه قابل‌فروش نیستند و شما برای این‌که بتوانید از حق اختیار فروش تبعی خود استفاده کنید باید تا سررسید با سهم بمانید و حق فروش ندارید.

در سررسید هم اگر قیمت پایین بیاید شما می‌توانید قیمت اعمال را انجام دهید و به پولتان برسید.

برخی به‌جای این‌که اختیار فروش تبعی را بخرند، این عرضه اختیار فروش تبعی را نشانه‌ای و علامتی تلقی می‌کنند از این‌که سهم پایین تراز این قیمت نخواهد آمد و اگر دیدند که قیمت سهم از قیمت اعمال پایین‌تر آمده است، سهم را می فروشند ونمی گذارند پولشان در اختیارفروش تبعی بلوکه شود.

در این مقاله سعی شد، اختیار فروش تبعی با مثال کاربردی تشریح شود و ابعاد مهم آن تشریح شود. بسیار خوشحال خواهیم شد که نظرات ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.

اوراق خزانه اسلامی (اخزا) چیست؟

اوراق خزانه اسلامی (اخزا) چیست؟ شاید شما هم واژه اخزا را شنیده باشید، اما به درستی ندانید که این اوراق چه هستند و چطور معامله می‌شوند.
همان‌طور که می‌دانید، دو رکن اساسی و جدا نشدنی بازار، ریسک و بازده هستند. می‌توان ادعا کرد که اکثر اوراق بهاداری که در بازار معامله می‌شوند و انواع مختلف سرمایه‌ گذاری‌ها با درجه‌ای از ریسک همراه هستند و ریسک بخش جدا نشدنی بازار است. اما آیا سرمایه‌گذاری وجود دارد که با ریسک همراه نباشد؟ ممکن است اولین پاسخی که به ذهنتان برسد این باشد که، بله سرمایه‌گذاری در بانک، یکی از انواع سرمایه‌گذاری بدون ریسک است.

پاسخ شما درست است، اما سرمایه‌گذاری در بانک هم با درصد پایینی از ریسک همراه است. در این مقاله قصد داریم، اوراق بهاداری را به شما معرفی کنیم که ریسکی معادل با ریسک سرمایه‌گذاری در بانک دارد و یا می‌توان آن را جزو اوراق بهادار بدون ریسک معرفی کرد. در ادامه مقاله به‌توضیح اوراق یا اسناد خزانه اسلامی خواهیم پرداخت.

اوراق خزانه چیست؟

اوراق خزانه یا treasury Bill یا T.B از اوراق بهادار قابل‌معامله‌ای هستند، که می‌توانند قبل از سر‌رسید، بدون اعمال جریمه به وجه نقد تبدیل شوند. این اوراق توسط دولت‌ها منتشر می‌شوند و سررسیدی زیر یک‌سال دارند. در کشورهای دیگر این اوراق به قیمتی کمتر از ارزش اسمی فروخته می‌شوند و در سررسید معادل با ارزش اسمی بازخرید می‌شوند.

هدف اصلی انتشار این اوراق توسط دولت‌ها، تامین کسری بودجه خود است. این اوراق از ابزارهای مالی با ماهیت بدهی هستند و جزء اصلی‌ترین ابزار بازار پول جهت اعمال سیاست‌های پولی است.

اوراق خزانه اسلامی چیست؟ این اوراق به چه منظوری ایجاد می‌شوند؟

دولت برای پرداخت بدهی‌های خود به طلبکاران غیر‌دولتی (مثل پیمانکاران)، از این اوراق استفاده می‌کند، در واقع با انتشار این اوراق دولت پرداخت بدهی‌هایش را به تعویق می‌اندازد. تنها تفاوتی که اوراق خزانه اسلامی با اوراق خزانه رایج در دنیا دارد این است که در ایران اوراق صادر شده به شکل مستقیم به طلبکاران داده می‌شود و آن‌ها در صورت نیاز به وجه نقد می‌توانند آن را در بازار فرابورس به فروش برسانند. این تفاوت ناشی از وجود مشکلات فقهی در اوراق خزانه رایج در دنیا است.

با استفاده از این اوراق دولت علاوه‌بر تسویه بدهی‌های خود، می‌تواند در کنار کنترل وجوه نقد موجود در بازار کسری بودجه خود را نیز از این طریق تامین کند.

ویژگی‌های اوراق خزانه اسلامی

اوراق خزانه اسلامی که با نماد «اخزا» شناخته سررسید اوراق بهادار به چه معناست؟ می‌شوند اوراقی بدون کوپن هستند. منظور از بدون کوپن بودن اوراق، این است که به آن‌ها هیچ سودی تعلق نمی‌گیرد و نرخ سود این اوراق برابر صفر است. خریداران این اوراق تنها از تفاوت قیمت خرید و ارزش اسمی آن در سر‌رسید سود خواهند کرد. دارندگان این اوراق در تاریخ سررسید وجه نقدی معادل مبلغ اسمی، از دولت دریافت می‌کنند. سررسید این اوراق معمولا در بازه زمانی 4 تا 52 هفته است.

اوراق خزانه اسلامی، اوراقی هستند که سر‌رسید آن‌ها کمتر از یک سال است و طی این دوره هیچ سودی به دارندگان آن تعلق نمی‌گیرد. این اوراق ریسک نکول ندارند و ریسک نقدشوندگی آن‌ها بسیار پایین است.

اوراق خزانه اسلامی، اوراقی هستند که سر‌رسید آن‌ها کمتر از یک سال است و طی این دوره هیچ سودی به دارندگان آن تعلق نمی‌گیرد. این اوراق ریسک نکول ندارند و ریسک نقدشوندگی آن‌ها بسیار پایین است. تنها ریسکی که می‌تواند این اوراق را تهدید کند ریسک نوسان قیمتی آن‌ها است.

ریسک نکول

اوراق خزانه، جزء اوراق بدون ریسک در نظر گرفته می‌شوند. از آن‌جایی که این اوراق توسط دولت، برای تامین بودجه و یا پرداخت بدهی‌هایش منتشر می‌شوند، ریسک نکول (عدم ایفای تعهدات در تاریخ سر رسید) نخواهند داشت. زیرا دولت این اوراق را به‌عنوان بدهی‌های خود درنظر می‌گیرد و پرداخت آن‌ها را در اولویت قرار می‌دهد. خزانه‌داری کل کشور نیز پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی را در تاریخ سررسید تعهد می‌کند. این تعهدنامه به امضای وزیر امور اقتصادی و دارایی رسیده است.

ریسک نقدشوندگی

اوراق خزانه ریسک نقد‌شوندگی خیلی پایینی دارند. زیرا این اوراق قابلیت معامله در بازار فرابورس را دارند. حجم روزانه معاملات این بازار بسیار بالا است، بنابراین دارندگان این اوراق هر زمان که بخواهند می‌توانند اقدام به فروش آن کنند. علاوه‌بر آن وجود بازارگردانان متعدد به نوعی تضمینی برای نقد‌شوندگی این اوراق است. چون بازار‌گردانان در طول ساعت معاملاتی حضور دارند و همزمان اقدام به خرید و فروش در بازار می‌کنند.

تنها ریسکی که این اوراق با خود دارند ریسک نوسانات قیمتی است، چون قیمت این اوراق بر اساس فرایند عرضه و تقاضا مشخص می‌شود.

مزایای انتشار اوراق خزانه اسلامی

1. انتشار این اوراق باعث می‌شود تا دولت برای تامین مالی خود، دست به استقراض نزند و منجر به حفظ استقلال کشور می‌شود.
2. كمك به سیاست‌های پولی و مالی به منظور اعمال سیاست‌های بهینه جهت تنظیم و كنترل انتظارات بازار
3. ایجاد بستری مناسب برای توسعه ابزارهای مالی بازار
4. از آن‌جایی که این اوراق بدون ریسک هستند، نرخ بازده آن‌ها، نرخ بازده بدون ریسک در نظر گرفته می‌شود. با استفاده از این اوراق می‌توان از انتظارات بازار از نرخ سود بدون ریسک با سررسیدهای مختلف آگاه شد.
5. از دیگر مزایای اوراق خزانه اسلامی این است که به درآمد این اوراق مالیات تعلق نمی‌گیرد.

به‌طور کلی با انتشار این اوراق علاوه‌بر این‌که دولت می‌تواند بدهی‌هایش را مدیریت کند، با کاهش حجم نقدینگی موجود در بازار از ایجاد تورم می‌شود جلوگیری کرد. همچنین مردم می‌توانند از نرخ بازده بدون ریسک مطلع شوند و در بازارهای مناسب سرمایه‌گذاری کنند.

وجه مورد نیاز، برای پرداخت ارزش اسمی این اوراق در سر‌رسید از کجا تامین می‌شود؟

سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور به‌عنوان یک واسط بین بانک‌های مسئول پرداخت و خزانه‌داری عمل می‌کند. این سازمان با توجه به تاریخ سر‌رسید اوراق، منجر به انتقال وجوه لازم به بانک می‌شوند.

در زمان سر‌رسید چه سازمانی مسئول پرداخت مبلغ این اوراق به دارندگانش است؟

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات) بر اساس اطلاعاتی که راجع‌به دارندگان اوراق خزانه دارد، ارزش اسمی اوراق را از طریق بانک‌های مشخص شده به حساب دارندگان این اوراق واریز می‌کند.

حال که با این اوراق و ویژگی‌های آن آشنا شدیم، اگر قصد خرید آن‌ها را داشتیم، چه کاری باید انجام دهیم؟

اگر سرمایه‌گذار هستید و در بازار بورس و فرابورس فعالیت می‌کنید، پس قطعا دارای کد بورسی هستید. خرید و فروش این اوراق در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران انجام می‌شود. خرید و فروش این اوراق مانند خرید و فروش سایر اوراق بهادار می‌تواند به‌صورت آنلاین انجام شود. اگر هم کد بورسی ندارید، می‌توانید اقدام به گرفتن آن کنید. قیمت اوراق خزانه اسلامی بعد از عرضه شدن توسط فرایند عرضه و تقاضا در بازار تعیین می‌شود. وجوه ناشی از فروش این اوراق یک روز کاری پس از معامله به حساب فروشنده واریز سررسید اوراق بهادار به چه معناست؟ خواهد شد.

برای دیدن تابلو معاملاتی یک ورقه بهادار می‌توان به سایت tsetmc مراجعه کرد و با درج نماد مورد نظر، از اطلاعات مربوط به آن باخبر شد. اوراق خزانه نام و نمادهایی متفاوت از سهام شرکت‌هایی که در بازار معامله می‌شوند، دارند.

به شکل زیر توجه کنید، این شکل تابلو معاملاتی متعلق به اوراق خزانه‌ای است که به منظور پرداخت بدهی‌های دولت منتشر شده‌اند. در کنار نام این اوراق اعدادی ذکر می‌شوند که قسمتی از آن مربوط به تاریخ سر‌رسید این اوراق است. برای مثال در شکل زیر، بالای تابلو مشخصات ورقه بهادار مورد نظر را می‌بینید «اسناد خزانه-م20 بودجه 020806-98 (اخزا820)- بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس».

قسمت اول مشخص‌کننده، نوع ورقه بهادار است که در این‌جا اسناد خزانه هستند. این اسناد به منظور تسویه بدهی‌های دولت منتشر شده‌اند. عدد 020806 نشان دهنده تاریخ سر‌رسید این اوراق است. سر‌رسید این اوراق تاریخ ششم آبان ماه سال 1402 است.

اخزا820 نیز نماد سررسید اوراق بهادار به چه معناست؟ معاملاتی این ورقه بهادار است. این اسناد در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس معامله می‌شوند.

نمونه‌ای از تابلو معاملاتی اوراق خزانه

فرض کنید شما قصد خرید اسناد خزانه دارید!

چگونه می‌توان لیستی منظم از اوراق خزانه منتشر شده و تاریخ سر‌رسید آن‌ها پیدا کرد؟

برای این‌که به این فهرست دسترسی پیدا کنید لازم است ابتدا وارد سایت سازمان فرابورس ایران ifb.ir شوید. در بالای این سایت از قسمت بازارها و محصولات، اسناد خزانه اسلامی را انتخاب کنید. حال می‌توانید لیست اوراق خزانه‌ای که تاکنون منتشر شده را ببینید. این لیست از جدید‌ترین اوراق منتشر شده به قدیمی‌ترین آن‌ها مرتب شده است.

فهرست اوراق خزانه

با کلیک بر روی نام نماد هر یک از این اوراق می‌توانید مشخصات اوراق نظیر تاریخ سر‌رسید آن‌ها، تعداد اوراق پذیرش شده و. ببینید. برای مثال آخرین سند منتشر شده در تاریخ 1398.06.11 بوده که سر‌رسید آن 45 ماه بعد یعنی تاریخ 1402.08.06 خواهد بود. این اوراق در این بازه زمانی می‌توانند در بازار فرابورس معامله شوند.

قیمت خرید اسناد خزانه اسلامی چگونه تعیین می‌شود؟

قیمت این اوراق از طریق محاسبه ارزش فعلی جریانات آتی آن به دست می‌آید. بنابراین برای محاسبه ارزش فعلی اسناد خزانه اسلامی كافی است مبلغ اسمی اوراق با توجه به نرخ مورد انتظار سرمایه‌گذار و زمان باقی مانده تا سررسید تنزیل شود. برای محاسبه ارزش فعلی اوراق خزانه، کافی است ارزش اسمی آن در سررسید را با نرخ سود مورد سررسید اوراق بهادار به چه معناست؟ انتظار تنزیل دهیم.

فرمول محاسبه ارزش فعلی جریان نقد آینده

مثال) قیمت اوراق خزانه‌ای در سر‌رسید برابر با 1،000،000 است. ارزش فعلی این اوراق در حالی که 160 روز به سررسید اوراق باقی‌مانده باشد و نرخ بازده مورد انتظار بازار برابر با 21 درصد باشد را حساب کنید.

از آن‌جایی که به اوراق خزانه تا موقع سر‌رسید هیچ سودی تعلق نمی‌گیرد، تنها یک جریان نقد ورودی، آن هم در سررسید خواهیم داشت. بنابراین قیمت این اوراق را با توجه به تعداد روزهای باقی ماند ه و نرخ بازده مورد انتظار از بازار تنزیل می‌دهیم.

ارزش فعلی اوراق خزانه

ارزش فعلی این اسناد برابر با 925925.9 است. اگر شما بالاتر از این قیمت، این اوراق را خریداری کنید، یعنی این اوراق را گران خریده‌اید. با توجه به فرمول بالا می‌توان گفت، هر چه به تاریخ سررسید این اوراق نزدیک می‌شویم، قیمت اسناد خزانه اسلامی به قیمت اسمی آن نزدیکتر می‌شود. علاوه بر این موضوع، با بالا رفتن نرخ بازده مورد انتظار بازار، قیمت بازاری اسناد خرانه اسلامی کاهش خواهد یافت.

فرایند انتشار و فروش این اوراق به‌ چه صورت است؟

قسمتی از بودجه به انتشار اوراق خزانه اسلامی تخصیص می‌یابد. وزارت امور اقتصادی و دارایی به نمایندگی از دولت از محل بودجه تخصیص یافته دست به انتشار این اوراق می‌زند. این بودجه اختصاص یافته بر اساس اولویت توسط بانک‌های مشخص شده به طلبکاران دولت تعلق می‌گیرد. بعد از جمع‌آوری اطلاعات لازم توسط بانک، لیست پیمانکاران (طلبکاران) به سازمان فرابورس اعلام خواهد شد. سپس حداکثر طی 10 روز کاری، اطلاعات در سامانه معاملات ثبت می‌شود و طلبکاران دولت و پیمانکاران، می‌توانند این اوراق را در بازار به فروش برسانند.

دریافت مطالبات از دولت به شکل اوراق خزانه اسلامی منجر می‌شود که پیمانکارانی که این اوراق را از دولت دریافت کردند، هر زمان که نیاز به وجه نقد داشتند، می‌توانند اوراق خود را در بازار فرابورس به فروش برسانند.

یک پیمانکار می‌تواند این اوراق را تا سر‌رسید نگه دارد. در تاریخ سر‌رسید از آن‌جایی که وزارت امور اقتصاد و دارایی و خزانه‌داری پرداخت مبلغ ارزش اسمی اوراق را هم‌تراز با پرداخت حقوق کارکنان دولتی می‌داند، پس در سررسید به‌راحتی می‌‌توان این اوراق را به وجه نقد تبدیل کرد.

پیمانکارانی که تمایل به فروش اوراق خود ندارند و می‌خواهند این اوراق را تا سررسید نگه دارند، باید مراحل تکمیل اطلاعات خود نزد فرابورس را تا انتها انجام دهند. با ثبت شماره منحصر بفرد، این پیمانکاران می‌توانند در سررسید، معادل با ارزش اسمی، اوراق را بدون مراجعه به بانک دریافت کنند.

جمع‌بندی

به‌طور کلی اگر بخواهیم اوراق خزانه اسلامی را تعریف کنیم، می‌توانیم بگوییم اوراقی هستند که دولت برای پرداخت بدهی‌هایش به افراد غیر‌دولتی منتشر می‌کند. این اوراق سر‌رسیدی کمتر از یک‌سال دارند و طی این دوره هیچ سودی به دارندگان آن‌ها تعلق نمی‌گیرد. این اوراق ریسک نکول ندارند و ریسک نقدشوندگی آن‌ها بسیار پایین است، تنها ریسکی که ممکن است این اوراق را تهدید کند ریسک نوسان قیمت آن است. وقتی شرکت‌ها شروع به فروختن این اوراق در بازار فرابورس کردند تمامی افراد دارای کد بورسی می‌توانند، همانند سهام شرکت‌ها اقدام به خرید و فروش این اوراق کنند.

نرخ بهره (Interest Rate)

نرخ بهره از مفاهیم و ابزارهای مهم اقتصاد کلان است و به میزان پولی تلقی می‌شود که توسط وام‌دهنده برای استفاده از دارایی‌ها و همچنین جلوگیری از کاهش ارزش پول پرداختی در زمان حال و دریافتی در آینده، از وام‌گیرنده گرفته می‌شود که به صورت درصدی از اصل سرمایه بیان می‌شود. معمولا نرخ بهره به شکل سالانه مدنظر قرار می‌گیرد که به آن نرخ سود سالانه نیز گفته می‌شود و توسط بانک مرکزی (ثابت) و یا توسط بازار (متغیر) تعیین می‌شود.

تعریف به حد

نرخ بهره یکی از مفاهیم و ابزارهای مهم اعمال سیاست‌های کلان اقتصادی تلقی می‌شود و درصد پولی است که برای استفاده از دارایی‌ها در یک دوره زمانی معین (سالانه) توسط وام‌گیرنده پرداخت می‌شود.

وجوه افتراق یا شقوق مختلف

نرخ بهره در کنار سایر مفاهیمی همچون تورم، رشد اقتصادی، اشتغال، نرخ ارز، سیاست اقتصادی و چرخه‌های تجاری از مولفه‌های مهم اقتصادی برای سیاستگذاری‌ها ‌تلقی می‌گردد که از لحاظ روش‌های محاسبه و عوامل تعیین‌کننده با یکدیگر متفاوت می‌باشند.

فهرست مطالب

محتویات

مقدمه [ ویرایش | ویرایش مبدأ ]

از دیدگاه اقتصاددان، مفهوم بهره بیش از یک قیمت بوده و پولی است که بابت اجاره، استفاده از دارایی، اعتبار و یا پول گرفته می‌شود و نظریه تعیین نرخ بهره زیرمجموعه نظریه تعیین قیمت قرار می‌گیرد. فرهنگ لغت حقوقی بلک [۱] ، نرخ بهره عبارت است از: «درصد پولی که برای استفاده در یک دوره زمانی معین پرداخت می‌شود». همچنین، نرخ بهره معمولا به صورت درصد سالانه است تا بتواند مقایسه هزینه‌های استقراض پول در میان قرض‌دهندگان یا فروشندگان اعتبار را انجام دهد. نرخ بهره در واقع هزینه‌ای است که باید برای دریافت اعتبار پرداخت شود.

مکاتب فکری و نظریه‌های اقتصادی [ ویرایش | ویرایش مبدأ ]

از دیدگاه اقتصاددانان کلاسیک، نرخ بهره، از تعامل بین تقاضا برای سرمایه‌گذاری (داستان ماهی‌گیر در حال ساخت تور ماهی‌گیری) و عرضه پس‌انداز (ماهی مازاد دوست ماهی‌گیر) به دست می‌آید. جان مینارد کینز [۲] معتقد بود که نرخ‌های بهره عموما در بازار تسهیلات تعیین می‌شود، اما سایر عوامل از جمله ترجیحات نقدینگی پس‌اندازکنندگان دارای اهمیت است. نظریه ترجیحات نقدینگی بیان می‌کند که نرخ‌های بهره برای برابری تقاضای پول با عرضه تغییر می‌کند. درواقع، با افزایش تقاضای پول و فروش اوراق بهادار دارای بهره، شاهد افزایش نرخ‌های بهره خواهیم بود. به طور مشابه، اگر عرضه پول افزایش یابد، تقاضا برای خرید اوراق قرضه توسط مردم افزایش یافته و به تبع آن قیمت اوراق بالا خواهد رفت و در نتیجه نرخ‌های بهره کاهش می‌یابد.

با گذشت زمان بیشتر اقتصاددانان بر پذیرش یک نرخ بهره تعادلی بلندمدت که نرخ بازده مورد انتظار و مورد نیاز برای سررسید اوراق بهادار به چه معناست؟ به تأخیر انداختن مصرف در طول یک دوره معین جهت تأمین تقاضا برای سرمایه‌گذاری را فراهم می‌کند به اجماع رسیدند. اما تفکرات اقتصادی دوران معاصر بیشتر متمایل به رد نظر تعادل منحصربفرد در بلندمدت است. در مقابل، مفاهیمی همچون نظریه انتخاب پورتفو توبین [۳] بر گزینه‌هایی تمرکز دارند که از سوی هر دو گروه بنگاه‌ها و خانوارها و در میان طیف گسترده‌ای از دارایی‌های فیزیکی و مالی استفاده می‌شوند که هریک از آن‌ها بازدهی متغیری را به همراه دارد (قیمت‌های متفاوتی دارند). این گزینه‌ها به نوبه خود تحت تأثیر تمامی انواع رویدادهای مالی و غیره خواهد بود. به عبارت دیگر، یک اقتصاد حقیقی به شکل تار عنکبوتی [۴] دارای درهم تنیدگی‌ها و پیچیدگی است که سطوح نرخ بهره و سایر آثار قابل پیش‌بینی از طریق هریک از نظریه‌های ساده تعادلی در بلندمدت را مورد توجه قرار می‌دهد.

نرخ بهره حقیقی و اسمی [ ویرایش | ویرایش مبدأ ]

نرخ بهره به دو شکل نرخ بهره اسمی و حقیقی وجود دارد که با یکدیگر متفاوت می‌باشد. نرخ بهره حقیقی تغییراتی را در ارزش پول ایجاد می‌کند در حالی که نرخ بهره اسمی این‌گونه نیست. در این میان، رابطه فیشر، مفهومی در علم اقتصاد است که رابطه میان نرخ‌های بهره اسمی و حقیقی را تحت تأثیر تورم نشان می‌دهد. رابطه مذکور بیان می‌دارد که نرخ بهره اسمی برابر با مجموع نرخ بهره حقیقی به علاوه تورم است.

نرخ بهره و ریسک [ ویرایش | ویرایش مبدأ ]

درجه ریسک مربوط به نگهداری یک دارایی خاص، عامل کلیدی تعیین‌کننده نرخ بهره است. سیستم طبقه‌بندی اوراق قرضه با درنظرگرفتن هر دو جنبه حاکمیتی و تجاری، متناسب با احتمال نکول، طراحی و ساخته می‌شود. بنابراین، بخشی از تفاوت میان نرخ‌های بهره ثبت شده به واسطه نوعی پاداش در برابر ریسک نکول و وجوه سررسیدشده (گذشته) است. از لحاظ نظری، اقتصاددانان در خصوص نرخ خالص بهره صحبت می‌کنند و نرخ بهره‌ای را مد نظر دارند سررسید اوراق بهادار به چه معناست؟ که پاداش ریسک را شامل نمی‌شود. در عمل، چنین نرخی عاری از نکول است و تقریباً به وسیله نرخ اوراق قرضه دولتی تعیین می‌شود.

تفاوت در نقدشوندگی بدهی [ ویرایش | ویرایش مبدأ ]

نقدشوندگی یک دارایی به درجه سهولت و اطمینانی بستگی دارد که با آن دارایی بدون هیچ زیانی و در کوتاه‌ترین زمان به نقدینگی تبدیل می‌شود. با فرض ثبات سایر عوامل، دارندگان دارایی یا بستانکاران عموماً دارایی‌های نقدشونده‌تر را به دارایی‌های کمتر نقدشونده ترجیح می‌دهند. این بدان معنا است که با فرض ثابت بودن سایر عوامل، قرض‌دهنده تمایل به اعمال نرخ بهره پایین‌تر بر روی بدهی نقدشونده‌تر در مقایسه با بدهی کمتر نقدشونده دارد. همچنین برای دارایی‌ها یا بدهی‌های مالی غیر پولی، دو عامل اصلی تعیین‌کننده نقدشوندگی دارایی‌ها از جمله قابل خرید و فروش بودن در بازار و مدت سررسید از اهمیت قابل توجهی برخوردار می‌باشد.

ابزارهای مالی متعددی مانند اوراق قرضه، سهام ممتاز، اوراق خزانه و غیره وجود دارند که در بازارهای سازمان‌دهی‌شده، مبادله می‌شوند. این قابلیت خرید و فروش بودن ابزارهای مالی، نقدپذیری آن‌ها را در مقایسه با ابزارهای مالی مشابه که قابل خرید و فروش در بازار نیستند نظیر تسهیلات و مساعده‌ها توسط بانک‌ها، قرض‌دهندگان پول و غیره افزایش می‌دهد.

تفاوت‌ در سررسید بدهی [ ویرایش | ویرایش مبدأ ]

تفاوت بین نرخ‌های بهره اعمال شده بر روی دارایی‌ها با سررسیدهای متفاوت با توجه به نرخ‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت، حائز اهمیت است. در حقیقت، در هر زمانی تعدد نرخ‌ها برای دارایی‌هایی با طیف مختلفی از سررسیدها وجود دارد. این طیف از نرخ‌ها از پرداخت بهره بر روی پول به طور یک‌شبه [۵] تا نرخ‌های در سررسید اوراق بهادار در طی بازه زمانی سی سال را در بر می‌گیرد.

نرخ‌های بهره مطابق با شرایط سررسید (طول دوره) بدهی متفاوت خواهد بود. ساختار نهایی با عنوان ساختار زمانی نرخ‌های بهره (ساختار زمانی نرخ‌های بهره، رابطه‌ای بین نرخ‌های بهره یا عایدی اوراق قرضه و دوره سررسید اوراق بهادار به چه معناست؟ زمانی یا سررسید متفاوت) شناخته می‌شود و منحنی که رابطه بین عایدی و زمان سررسید را نشان می‌دهد «منحنی عایدی [۶] » نام دارد.

رابطه نرخ بهره و سیاستگذاری [ ویرایش | ویرایش مبدأ ]

سه نرخ کوتاه‌مدت به طور رایج با سیاست پولی بانک‌های مرکزی در ارتباط است. اولین نکته نرخ بازخرید اوراق (نرخ ریپو [۷] ) است و منظور از ریپو «توافق فروش و بازخرید» است. وقتی که بانک یا مؤسسه مالی اقدام به انجام ریپو می‌نماید، درواقع اوراق بهادار (مانند اوراق قرضه) را می‌فروشد و همزمان برای خرید مجدد، در مورد معامله آن با نرخی مشخص توافق می‌کنند. این بدان معناست که بانک پول را از سرمایه‌گذار قرض می‌گیرد و اوراق را به عنوان وثیقه ارائه می‌کند. تفاوت بین قیمت بازخرید و قیمت خرید اصلی نرخ بازخرید اوراق (ریپو) است. نرخ بازخرید اوراق (ریپو) برای اکثر بانک‌های مرکزی یکی از شاخص‌های اصلی مقامات پولی برای تعیین وضعیت نرخ بهره است.

نرخ لومبارد [۸] ، نرخی است که توسط بانک اعمال می‌شود و زمانی صورت می‌گیرد که تسهیلات لومبارد به مشتری پرداخت می‌‌شود. چنین تسهیلاتی معمولاً شرطی بوده و برای ارائه وثیقه می‌تواند به عنوان سهامی تلقی شود که برای مبادله سهام یا دارایی‌های بانک اظهار می‌شود و به آسانی به وجه نقد تغییر شکل می‌یابد و تنها دارایی‌های غیرسوداگرانه در کشورهای با ریسک‌های پایین را مورد پذیرش قرار می‌دهد.

عوامل تعیین‌کننده نرخ بهره [ ویرایش | ویرایش مبدأ ]

در کوتاه مدت، مقام پولی مسئول تنظیم نرخ بهره و عواملی نظیر ابزارهای سیاستی پولی و تفاوت در اهداف سیاستی بوده و در این چارچوب نرخ ارز می‌تواند بر نرخ بهره اثرگذار باشد. اما در مورد نرخ‌های بهره بلندمدت بازارها نقش غالب (برجسته) را بازی می‌کنند. در این خصوص، استقراض بخش عمومی، سطوح قیمت یا عایدی سایر دارایی‌ها، رشد تولید ناخالص داخلی، بازارهای بین‌المللی و نرخ‌های بهره و نرخ‌های کوتاه‌مدت و انتظارات تورمی به عنوان بنیادی‌ترین عواملی هستند که می‌توانند بر روندهای نرخ بهره بلندمدت اثر بگذارند.

روش‌های محاسبه نرخ‌ بهره [ ویرایش | ویرایش مبدأ ]

نرخ بهره معمولا در بانک‌ها به دو روش ساده و مرکب محاسبه می‌شود. راه ساده محاسبه نرخ بهره بر اساس میزان اصل سرمایه و یا وام بوده و با فرمول زیر و به سادگی قابل محاسبه است:

اصل مبلغ (سرمایه یا وام) *نرخ بهره سالانه* تعداد سال‌ها =بهره ساده

بهره مرکب با استفاده از فرمول ترکیبی بر روی هر دو اصل مبلغ و نرخ بهره دریافتی محاسبه می‌شود. باید بهره را در هر سال محاسبه کرد و آن را قبل از محاسبه بهره پرداختی در سال آینده به تراز اضافه نمود و لذا این محاسبه بر مبنای اصل و بهره دریافتی در هر سال خواهد بود.

جستارهای وابسته

• تورم
• رشد اقتصادی
• اشتغال
• نرخ ارز
• سیاست اقتصادی
• چرخه‌های تجاری

پانویس/ پاورقی

بازار پول و سرمایه به چه معناست ؟

دو بخش عمده بازار مالی بازار پول و بازار سرمایه هستند. در بازارهای پول، پس انداز ها و سپرده های مردم در اختیار متقاضیان سرمایه قرار می‌گیرد و در بازار سرمایه با انتشار اوراق بهادار سرمایه مورد نیاز توسط واحدهای اقتصادی تامین می شود

بخش های مالی را می توان به دو بخش بازار سرمایه و بازار پول تقسیم نمود.

بازار پول چیست ؟

بازاری است که در آن پول یا سایر دارایی های جانشین نزدیک به پول که سررسید کمتر از یک سال دارند معامله می شوند در این بازارها عرضه و تقاضا برای پول نرخ بهره را تعیین می نماید

بازار سرمایه چیست؟

بازار سرمایه نیز به بازار داد و ستد ابزارهای مالی با سررسید بیش از یکسال یا دارایی های بدون سررسید اطلاق می شود این بازار متشکل از بازارهای سهام و سایر بازارهای اوراق بهادار نظیر اوراق قرضه هستند و تقاضا و عرضه اوراق بهادار عامل تعیین کننده قیمت اوراق و نرخ بازده سرمایه خواهد بود.

اصولاً سرمایه گذار خود را به امید کسب منافع در دوره‌های آتی سرمایه گذاری می نماید و عمدتاً به دنبال کاهش ریسک ناشی از عدم تبدیل به وجه نقد شدن دارایی و همچنین به دنبال افزایش بهره وری سرمایه است، بنابراین بازارهای سرمایه باید بتوانند با کاهش احتمال ریسک نقدینگی و با افزایش بازده سرمایه گذاری و انگیزه لازم را در سرمایه‌گذاران ایجاد نمایند

بازار سرمایه به دلیل مزایای متعدد و نقش عمده‌ای در بهبود شرایط اقتصادی ایفا می‌نماید بازار سرمایه این امکان را برای سرمایه‌گذاران فراهم می آورد که سرمایه خود را بین تعداد زیادی از شرکتها توزیع نمایند و با تنوع سرمایه‌گذاری نه تنها ریسک ناشی از سرمایه‌گذاری بر روی یک نوع سهام را کاهش می دهند بلکه باعث افزایش منابع سرمایه ای بسیاری از شرکتها خواهند شد از طرف دیگر شرکت‌های پذیرفته شده در بورس با جذب منابع مالی می توانند به افزایش کارآیی اقتصادی سرعت بخشیده و نرخ بازده سرمایه گذاری صاحبان سهام را افزایش دهند از طرف دیگر تقاضا برای خرید سهام این گونه شرکت‌ها نیز افزایش یافته این امر به منابع را به سوی شرکت‌های سودآور هدایت نموده و قابلیت تبدیل به وجه نقد شدن سهام نیز افزایش می یابد

بازار اوراق قرضه چیست ؟
بازار اوراق قرضه نیز در کنار بازار سهام به گسترش و تقویت بازار سرمایه کمک می‌نماید انتشار اوراق قرضه توسط بخش های خصوصی و دولتی در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان یکی از مهمترین ابزارهای مالی و ساز و کارهای اقتصادی به منظور تامین منابع مالی محسوب می شوند دولت‌ها عمدتاً به دلیل گسترش بازار سرمایه افزایش انگیزه پس انداز خصوصی به دلیل بالاتر بودن نرخ بهره اوراق نسبت با برخی موارد جایگزین و انتقال بخشی از معاملات بازار غیر رسمی و غیر متشکل به بازار رسمی نظیر بورس اوراق بهادار اقدام به انتشار اوراق قرضه می نمایند

بازار اوراق بهادار چیست ؟
بورس اوراق بهادار بازار رسمی سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام و اوراق قرضه تحت نظارت خاصی انجام می شود در این بازار خریداران و فروشندگان اوراق بهادار سفارشات خرید یا فروش اوراق خود را به کارگزاران ارائه کرده و طی مراحل خاص قانونی نقل و انتقال اوراق بهادار صورت می‌پذیرد قیمت اوراق بهادار در این بازار بر اساس عرضه و تقاضا برای اوراق تعیین گشته و این امر باعث می‌شود که این بازار به صورت رقابتی عمل نموده و دستکاری در قیمت اوراق بهادار توسط افراد خاصی نتواند انجام گیرد از طرف دیگر به دلیل متمرکز شدن سفارشات خرید و فروش انجام معاملات به سرعت امکان پذیر می باشد و این امر باعث کاهش ریسک احتمال عدم تبدیل به وجه نقد شدن اوراق بهادار می شود.

قصد دارید با ما در این خصوص ارتباط برقرار کنید؟ فرم زیر را پر کنید تا با شما ارتباط بگیریم.

جزئیات خبر

قرارداد آتی سبد سهام در بورس اوراق بهادار ایران به‌عنوان یک ابزار جدید معرفی‌شده است و هنوز شروع اولیه‌ آن محسوب می‌شود.

این ابزار از سبدی که شامل سهام ۳۰ شرکت بزرگ است تشکیل و با نوسانات قیمتی آن‌ها هم‌جهت شده است. مزایای قرارداد آتی سبد سهام زیاد است به همین دلیل طرفداران فراوانی در بورس دارد.

همچنین خریدوفروش آن به‌طور کاملاً قانونی انجام می‌گیرد. در ادامه به سازوکارها و چگونگی معامله آن می‌پردازیم.

مفهوم قرارداد آتی

برای اینکه بدانیم قرارداد آتی سبد سهام به چه معناست باید ابتدا با مفهوم قرارداد آتی آشنا شویم.

این قرارداد به‌عنوان قراردادی شناخته می‌شود که در آن فروشنده و خریدار تصمیم می‌گیرند در آینده و در یک تاریخ معین مقدار کالای مشخص‌شده را با یک قیمت معلومی معامله کنند.

این قرارداد به‌گونه‌ای به نفع دو طرف است؛ زیرا هم خریدار باید در زمان مشخص‌شده وجه را در مقابل دریافت کالا پرداخت کند و از آن‌طرف هم فروشنده باید در مقابل دریافت وجه کالا را در زمان معینی تحویل خریدار دهد.

به زمانی که فروشنده باید کالا را به خریدار تحویل دهد و در مقابل فروشنده وجه را به فروشنده تاریخ سررسید می‌گویند.

در ادامه شاید برای شما سؤالاتی در این زمینه پیش بیاید:

1. برای انجام این معامله که در آن فروشنده باید کالا را در زمان معین‌شده تحویل دهد و خریدار وجه را در تاریخ مشخص‌شده پرداخت کند چه تضمینی وجود دارد؟
2. چه دلیلی وجود دارد که معامله‌ای به‌عنوان قرارداد آتی بین فروشنده و خریدار صورت بگیرد.
3. سود و زیان فروشنده و خریدار چه زمانی اتفاق می‌افتد.

در ادامه به این سؤالات پاسخ می‌دهیم.

قرارداد آتی سبد سهام چیست؟

با توضیحاتی که ذکر کردیم با مفهوم قرارداد آتی به‌طور کامل آشنا شدید. حال نیاز است با مفهوم قرارداد آتی سبد سهام آشنا شوید که یکی از ابزارهای جدید بورس ایران است.

در قرارداد آتی سبد سهام دارایی که مورد معامله قرار می‌گیرد از ۳۰ شرکت بزرگ بازار تشکیل‌شده است. همچنین می‌توانید در تصویر زیر نام سهام این شرکت‌ها را مشاهده کنید.

سبد پایه به دارایی پایه قرارداد از سبد سهام می‌گویند که در قرارداد آتی سبد سهام قرار دارد.

در جدول بالا قیمت سهام هر شرکت در بازار به‌طور کامل مشخص است. همچنین ارزش روز آن‌ها نیز به‌راحتی قابل‌محاسبه است. به‌طوری‌که با چند معادله ساده می‌توانید پرتفوی آن را به دست آورید.

تغییرات قیمتی جسی ۷۱۲ که همان نماد قرارداد آتی سبد است با تغییرات میانگین سهام این سبد متناسب است.

با فهمیدن این مفهوم واضح است که اگر ارزش این سبد افزایش یابد نماد جسی نیز افزایش می‌یابد. در مقابل نیز اگر کاهش یابد جسی ۷۱۲ نیز باید کاهش یابد، چون نماد جسی ۷۱۲ با تغییرات میانگین سهام سبد رابطه مستقیم دارد.

سرمایه‌گذارانی که بازار را تا حدودی پیش‌بینی می‌کنند، می‌توانند با فراگیری این مفهوم و استفاده ابزاری از آن به سود قابل‌ملاحظه‌ای دست یابند.

مهم‌ترین مزیت قرارداد آتی دوطرفه بودن آن است. این مفهوم به این معناست که ابتدا شما پیش‌بینی می‌کنید نماد جسی ۷۱۲ رشد قیمت دارد و همانند دیگر معاملات عادی، در ابتدا آن را خریداری سپس به فروش می‌رساند.‌

در مقابل اگر شما افت ارزش قیمت سهام موجود در سبد را پیش‌بینی کرده‌اید، می‌توانید از این قضیه به نفع خود استفاده کنید. به این صورت که سهام خود را بفروشید و آن را دوباره زمانی که سهام در پایین‌ترین قیمت قرار گرفت خریداری کنید. اختلاف قیمت این دو سود حاصله برای شما منظور می‌شود.

یکی دیگر از مزیت‌های قرارداد آتی این است که می‌توانید در زمان پیش‌بینی افت قیمت آن را ابتدا بفروشید. سپس در کمترین ارزش خریداری کنید. با این کار می‌توانید به سود قابل‌ملاحظه‌ای دست‌ یابید.

خریدوفروش قرارداد آتی سبد سهام چگونه است؟

اولین نماد از ابزار قرارداد آتی سبد سهام همین معاملات نماد جسی ۷۱۲ است که به‌عنوان بر خط در تاریخ بورس سهام ایران شناخته می‌شود و معاملات آن به‌صورت آنلاین انجام می‌پذیرد.

شما باید در زمانی که کاهش ارزش جسی ۷۱۲ را پیش‌بینی کرده‌اید، پوزیشن فروش (short) بگیرید. این بدان معناست که باید ابتدا سهام خود را بفروشید سپس همان مقدار را خریداری کنید با این کار تعهد خود را ببندید.

در زمانی که افزایش ارزش نماد جسی ۷۱۲ را پیش‌بینی کرده‌اید باید برعکس پوزیشن فروش سهام خریداری کنید که به آن موقعیت خرید (long) می‌گویند. در این صورت با افزایش قیمت شما سود خواهید کرد.

قراردادهای آتی تا یک تاریخ معینی اعتبار دارند که به آن تاریخ سر رسید می‌گویند‌. به‌عنوان‌مثال اگر اعتبار در نماد جسی ۷۱۲ تا تاریخ ۲۰ اسفندماه ۱۳۹۷ باشد؛ باید سرمایه‌گذار به تعهدی که بسته عمل کند؛ ولی اگر سرمایه‌گذار تا این تاریخ موقعیت تعهدی بازداشته باشد به این معنا که سهامی فروخته ولی خریداری نکرده و یا خرید کرده ولی نفروخته است.

باید تا تاریخ مشخص‌شده تعهد خود را ببندید. اگر سرمایه‌گذار تا تاریخ سررسید به تعهد خود عمل نکند سررسید اوراق بهادار به چه معناست؟ باید خریدار پول خود را به فروشنده و در مقابل فروشنده باید سهام خود را تحویل دهد.

به‌طورکلی به‌ندرت این مورد در قرارداد آتی سهام به چشم می‌خورد و کمتر سرمایه‌گذاری وجود دارد که تا تاریخ سررسید قرارداد خود را باز نگه دارد و معمولاً سرمایه‌گذاران تعهد خود را می‌بندند.

زمانی که شما به تعداد یک قرارداد به فروش می‌رسانید و یا آن را خریداری می‌کنید، در واقع یک پرتفوی تشکیل‌شده از سهام جدولی که در بالا آورده‌ایم معامله کرده‌اید. با انتخاب پوزیشن خود که ممکن است خرید و یا فروش باشد می‌توانید سود یا زیان خود را به‌صورت روزانه دریافت کنید.

محاسبه سود و زیان قرارداد آتی سبد سهام

برای اینکه بتوانید سود و زیان قرارداد آتی سبد سهام را حساب کنید باید با چند اصطلاح رایج آشنا شوید.

در قرارداد آتی سبد سهام هر قرارداد شامل چند سبد است. در نماد جسی ۷۱۲ این عدد به ۸۰۰۰ سبد سهام پایه می‌رسد، یعنی هر قرارداد آن شامل ۸۰۰۰ است.

اگر شما ۱ سفارش را وارد سامانه معاملات کنید و قیمت جسی ۷۱۲ را در سایت TSETMC برابر با ۸۶۰۰ در نظر بگیریم، درنتیجه ارزش معاملات به این شکل می‌شود:

68.8 میلیون ریال = ۸۰۰۰*۸۶۰۰

بااین‌حال اگر شما نماد جسی ۷۱۲ را به‌صورت بر خط خریداری کرده باشید به 68.8 میلیون ریال پول برای معامله احتیاج دارید.

اهرمی بودن قراردادهای آتی یکی دیگر از مزیت‌های اساس آن است. این بدان معناست که شما با موجودی حساب ۲۰% از ارزش معامله را با انتخاب پوزیشن خرید و یا فروش مشخص کنید.

اصطلاح وجه تضمین به اهرمی بودن قرارداد آتی اشاره دارد. وجه تضمین در نماد جسی ۷۱۲، بیست درصد است. به این معنی که باید در حساب شما ۲۰% ارزش بازار آن قرارداد موجودی داشته باشید.

همان‌طور که قبلاً محاسبه کردیم یک قرارداد جسی ۷۱۲ به قیمت 68.8 میلیون ریال است در نتیجه، باید شما ۲۰% این مبلغ که 13.760 میلیون ریال است را در حساب خود داشته باشید.

با فهمیدن اهرمی بودن قراردادهای آتی، سهم سود و زیان خریدوفروش قرارداد آتی سبد با وجه تضمین ۲۰% نیز ۵ برابر می‌شود. این بدان معناست که با یک‌پنجم مبلغ می‌توانید معاملات خود را انجام دهید.

قیمت جسی ۷۱۲ با نوسانات موجود در بازار به دو صورت به دست می‌اید:

۱) اگر شما دارای پوزیشن فروش هستید قیمت جسی ۷۱۲ افت پیدا می‌کند و به مبلغ ۷۱۰۰ ریال می‌رسد، در نتیجه سود حاصله شما به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:

۱۲ میلیون ریال = ۸۰۰۰عدد*(۷۱۰۰-۸۶۰۰)

با این‌حال شما با سرمایه اولیه 13.760 میلیون ریال می‌توانید ۱۲ میلیون ریال سود کسب کنید که بازده این معامله ۸۷ درصد است. اهرمی بودن قرارداد آتی سبد سهام در اینجا به‌طور کامل ملموس است.

۲) حال اگر قیمت جسی ۷۱۲ به ۹۵۰۰ ریال افزایش یابد در این حالت شما باید موقعیت فروش را اتخاذ کنید، در نتیجه سود شما به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:

۷۲۰۰۰۰۰ ریال = ۸۰۰۰*(۹۵۰۰ – ۸۶۰۰)

با یک تفریق ساده (۷۲۰۰۰۰۰ – ۱۳۷۶۰۰۰۰) متوجه خواهید شد که ۵۲ درصد زیان کرده‌اید.

بورس برای اینکه بیش‌ازاندازه زیان نکنید حداقل وجه تضمین را در قراردادهای آتی سبد سهام خود تعریف کرده است.

با این کار هر فردی مجاز به تحمل زیان تا حد تعریف‌شده است. اگر از وجه تضمین تعیین‌شده بیشتر زیان کرده‌اید باید حساب خود را به آن برسانید.