تجارت نفت خام چه مزیت‌هایی دارد؟

انواع روش های حمل و نقل سوخت و فرآورده های سوختی، مخاطرات حمل و نقل سوخت

حمل و نقل یکی از اصلی ترین ارکان توسعه اقتصادی در هر کشوری است. سوخت و فرآورده های سوختی نیز چرخ همه صنایع را می چرخانند. لذا حمل و نقل سوخت و فرآورده های سوختی مانند نفت در جهان از جایگاه بسیار با اهمیتی برخوردار است. در این مطلب قصد داریم به بیان انواع روش های حمل و نقل سوخت و مخاطرات آن بپردازیم.

تاریخچه سوخت

نفت، گاز، بنزین، گازوئیل، مشتقات نفتی، میعانات گازی و … را بارها شنیده ایم. از هنگامی که بشر به طور اتفاقی آتش را کشف می کند و کم کم یاد می گیرد چطور آتش را روشن کند به سوخت احتیاج داشته است. کشف نفت به عنوان مهمترین کشف نیمه دوم قرن نوزدهم، تاثیر شگرفی در توسعه صنایع و وسایل حمل و نقل برجای گذاشت و در سال های بعد، به یکی از مهم ترین منابع انرژی تبدیل شد که حتی بر سیاست های جهانی نیز تاثیر زیادی داشته و دارد. پس از استخراج نفت از زمین، نیاز به حمل و نقل و توزیع به پالایشگاه ها و ارتقاء دهنده ها است که نفت را به اجزای قابل استفاده تبدیل می کنند. بعد از پالایش، محصولات نفتی قابل استفاده دوباره به مکان های توزیع در سراسر جهان منتقل می شود. بنابراین، نفت در هر دو صورت اولیه و به عنوان یک محصول نهایی حمل می شود.

نخستین بار در سال ۱۹۸۵ میلادی بود که اولین چاه نفت جهان توسط سرهنگ ادوین لورنتین دریک، در ایالت پنسیلوانیای امریکا حفر شد و کمی بعد از چاه دریک، با حفر یک چاه عمیق ۲۳۰ متری، به طور رسمی عصر صنعت نفت آغاز شد. صنعتی که تا به امروز نقشی تعیین کننده در اقتصاد و سیاست جهان ایفا می کند.

از آنجا که همه کشورها به منابع نفت و گاز دسترسی ندارند و به دلیل پراکندگی این مواد ارزشمند، طبیعتا شکل گیری صنعت حمل و نقل سوخت نیز امری حیاتی و ضروری بوده است. چرا که صنایع در سراسر دنیا نیازمند سوخت هستند تا بتوانند گردش داشته باشند و چرخه کارخانه هاشان بچرخد. درواقع نحوه تامین انرژی برای کشورهایی که سوخت های فسیلی مانند نفت، گاز، ذغال سنگ ندارند، یک دغدغه محسوب می شود. درست است که بشر شعار استفاده از سوخت های تجدیدپذیر مانند خورشید و باد را سر می دهد اما کشورهای دارنده سوخت های فسیلی هنوز می توانند تا حد زیادی در اقتصاد دنیا تاثیرگذار باشند.

انواع سوخت های متداول

بنزین یا Gasoline: بنزین بیشترین سهم را در بین سوخت های مصرفی دارد. تولید بنزین در پالایشگاه از طریق تقطیر نفت خام و شکستن هیدروکربونهای بزرگتر در آن به ترکیبات کوچکتر انجام می گیرد.

نفت گاز یا Dieseel: گازوئیل یا نفت گاز به لحاظ مصرف دومین رتبه را دارد.

سوخت های جایگزین:

LPG یا گاز مایع نفتی: از دو ترکیب هیدروکربنی پروپان و بوتان تشکیل می شود و در برخی نقاط دنیا به دلیل ترکیب عمده آن یعنی پروپان، با نام پروپان شناخته می شود. پروپان به عنوان محصول فرعی فرایندهای تصفیه و تولید گاز طبیعی و پالایش نفت خام تولید می شود.

گاز طبیعی فشرده شده یا CNG: سی ان جی عمدتا در مصارف صنعتی و خانگی و تاسیسات تولید بخار و برق کاربرد دارد و به علت کیفیت سوختن خوب، وجود منابع کافی و در دسترس بودن، از دیدگاه اقتصادی به عنوان اصلی ترین سوخت جایگزین در کشور ایران مطرح می شود.

گاز طبیعی مایع یا LNG: یکی دیگر از روش های استفاده از گاز طبیعی به عنوان سوخت، سرد نمودن آن در فشار اتمسفر تا دمای ۲۶۰- F° است.البته هزینه بالای تولید ال ان جی، هنوز استفاده از این نوع سوخت در دنیا تجاری نشده است.

از دیگر سوخت های جایگزین می توان به سوخت الکتریسیته، سوخت های زیستی مانند بیواتانول، هیدروژن و پیل سوختی و بیودیزل اشاره کرد.

اهمیت حمل و نقل سوخت

سوخت هایی مانند نفت غالبا در نقاط دور افتاده تولید می شود. بنابراین برای انتقال نفت استخراج شده نیاز به چرخه حمل و نقل است که از یک سو نفت خام را به منظور پالایش به پالایشگاه ها انتقال داده واز سوی دیگر محصولات تصفیه شده در پالایشگاه ها به جایی که تجارت نفت خام چه مزیت‌هایی دارد؟ آن ها مصرف می شود منتقل شوند. در این میان روش های مختلفی برای حمل و نقل سوخت وجود دارد که همه آن ها به میزان زیادی مهم هستند. پیشرفت در تکنیک های اکتشاف و استخراج (مانند حفاری دریایی)، به این معنی است که سوخت در حال جابجایی و بازیابی از نقاط دور در سراسر جهان است.

انواع روش های حمل و نقل سوخت

۸۰٪ از سوخت های حمل و نقل امروز از نفت حاصل می شود که شامل بنزین، گازوئیل، دیزل، گاز مایع (LPG)، سوخت موشک و سوخت وسائل حمل و نقل دریایی است. راه های مختلفی وجود دارد که می تواند در مقیاس بزرگ نفت و سایر مشتقات آن را در سراسر جهان جابجا کند. هر نوع از حمل و نقل دارای منافع و اشکالات خود است.

چند روش متفاوت حمل و نقل سوخت عبارتند از:

تانکرهای نفتی

تانکرهای نفتی می توانند در اندازه های بزرگ باشند، اگر چه تانکرهای کوچک تر به طور کلی برای حمل و نقل محصولات تصفیه شده نفت استفاده می شود، اما تانکرهای بزرگ تر برای حمل و نقل نفت خام مورد استفاده قرار می گیرند زیرا هزینه های هر بشکه حمل و نقل نفت را کاهش می دهند. اندازه تانکر ها از لحاظ بار محموله بیان می شود و یا چقدر محموله آنها می تواند حمل کند. تانکرهای بزرگ نفت خام بیشتری حمل می کنند و به طور کلی در تجارت بین المللی نفت خام مورد استفاده قرار می گیرند.

خطوط لوله انتقال نفت

حمل و نقل ریلی

نفت و سایر سوخت ها را نیز تجارت نفت خام چه مزیت‌هایی دارد؟ می توان در قطارهای مجهز به تانکر ویژه محموله های سوختی حمل و نقل کرد. حمل و نقل ریلی در مناطقی بدون خطوط لوله استفاده می شود. در مقابل تانکرهای نفتی که می توانند مقدار قابل توجهی نفت خام را در تعداد زیادی از مخازن نگهداری نگه دارند، ماشین های راه آهن می توانند مقادیر زیادی را در چند واگن حمل و نقل کنند. پس از استخراج، نفت به این ریل های بارگیری می شود و در مسیر های پیشین موجود در پالایشگاه قرار می گیرد. اگرچه وجود راه آهن برای حمل و نقل نفت در مقیاس های نسبتا زیاد ضروری است، اما این روش، یک روش نسبتا ارزان برای حمل و نقل نفت است. مشابه خطوط لوله و مخازن (تانکرها) نفت، راه آهن نیز می تواند برای حمل و نقل محصولات تصفیه شده به محل های توزیع مورد استفاده قرار گیرد.

کامیون های تانکردار

مخاطرات حمل و نقل مواد سوختی

هر روش حمل و نقل سوخت دارای پتانسیل زیادی برای نشت، است. سوخت بیشتر در هنگام بارگیری و یا تخلیه ریخته می شود. ریختن سوخت عواقب بعضا جبران ناپذیری دارد. از جمله مخاطرات زیست محیطی، از بین رفتن جانورانی که در تماس با این سوخت ها قرار می گیرند، آتش سوزی، مسمومیت گیاهان، حیوانات و انسان ها، صدمات و تلفات جانی و … احتراق سوخت هایی مانند نفت به مقدار بسیار زیادی به انتشار گازهای co2 کمک می کنند. بخصوص در حمل و نقل جاده ای سوخت، این میزان بیشتر است. به طور کلی خطرات قابل توجهی در حمل و نقل سوخت وجود دارد. در حمل و نقل دریایی سوخت نیز میزان خطر نسبتا بالاست. به عنوان مثال روزانه میلیون ها بشکه نفت خام در امتداد تنگه هرمز در خلیج فارس حمل می شود. تانکرها در امتداد مسیرهای ثابت دریایی به نام chokepoints سفر می کنند. این مسیرها، شریان های استراتژیک برای حمل و نقل انرژی هستند و بنابراین در معرض خطر بالای دزدی دریایی و نشت نفت خطرناک قرار دارند. در یک برنامه تحقیقاتی در دانشگاه تگزاس مشخص شد بیشترین آسیب ناشی از حوادث مربوط به نفت، تاثیرات روی حیوانات دریایی بوده است. حمل و نقل نفت از طریق اقیانوس همچنین خطر بالقوه ای را برای پرندگان و پستانداران آبزی ایجاد می کند. اگر نشتی رخ دهد، حتی برخورد موقت با نفتف ممکن است برای حیوانات کشنده باشد. اثرات سمی از اجزای شیمیایی نفت و سایر مشتقات آن می تواند سبب بیماری و از بین رفتن حیات دریایی شود. حتی در جاهایی که مواجهه کمتر با نشت سوخت وجود داشته، در درازمدت بر توانایی حیوانات دریایی برای تغذیه و تکثیر اثرات مخربی ایجاد کرده است. نشت نفت در آب آزاد می تواند زنجیره غذای دریایی را در سطوح پایین آلوده کند و باعث ایجاد یک اثر دومینو مرگبار بر روی گونه های بزرگتر شود. در حمل و نقل از طریق راه آهن و خطوط لوله نیز زیستگاه های حیات وحش و یا مناطق جمعیتی در معرض آلودگی ناشی از نشت سوخت قرار دارند.

بنابراین هر روش حمل و نقلی که برای جابجایی سوخت مورد استفاده قرار می گیرد ممکن است خطرآفرین باشد. در اینجاست که پای وضع مقررات به منظور نظارت هرچه بیشتر بر حمل و نقل سوخت به میان می آید تا از میزان خطرات این چنینی کاسته شود. وضع استانداردهایی که مشخص کند تمامی وسایل و ماشین آلاتی که برای حمل و جابجایی سوخت مورد استفاده قرار می گیرند باید دارای این استانداردها باشند. تانکرها و نفتکش ها، کامیون های حمل سوخت، واگن های قطار، کشتی های نفتکش و … باید دارای مشخصاتی باشند که کمترین میزان خطر را در صورت نشت سوخت رقم بزنند.

شکست دولت در افزایش فروش نفت

میز نفت - ​سید مسعود میرکاظمی می‌گوید اخیراً دولت از رهبری خواسته تا با درخواستش برای برداشت از صندوق توسعه ملی موافقت کند؛ موضوعی که نشان می‌دهد پاستور در تأمین منابع خود به مشکل خورده است.

پرواز شبح پهپادی

میز نفت - اپراتور فرودگاه آوینور فاش کرده است که تا کنون 50 رصد احتمالی هواپیماهای بدون سرنشین در فرودگاه‌های غیرنظامی نروژ در سال جاری گزارش شده است که تقریباً سه برابر 17 مورد مشاهده شده در سال 2021 است.

بُرد شرکت‌های نفت آمریکا

میز نفت - بر اساس تجزیه و تحلیل گزارش‌های سود و برآوردهای انجام شده توسط اس‌اندپی گلوبال کامودیتی اینسایت برای فایننشال تایمز، مجموع درآمد خالص شرکت‌های نفت و گاز سهامی عام فعال در آمریکا در سه ماهه دوم و سوم سال به ۲۰۰.۲۴ میلیارد دلار رسیده است.

دانلود مقالات ISI درباره نفت خام + ترجمه فارسی

نفت خام به انگلیسی Crude oil مایعی غلیظ و افروختنی به‌رنگ قهوه‌ای سیر یا سبز تیره یا سیاه است که در لایه‌های بالایی بخش‌هایی از پوسته کره زمین یافت می‌شود. نفت شامل آمیزه پیچیده‌ای از هیدروکربن‌هایی گوناگون است. بیش‌تر این هیدروکربن‌ها از زنجیره آلکان هستند؛ ولی ممکن است از دید ظاهر، ترکیب یا خلوص تفاوت‌های زیادی داشته باشند. نفت از بزرگترین خدمتگزاران بشر است. نفت برای ما روشنایی و گرما بوجود میی آورد و برای اتومبیل ها، تراکتورها، هواپیماها و کشتی ها تولید نیرو می کند. بدون نفت تقریبا همه ی ماشین ها از کار می افتند. از نفت خام بنزین، پارافین، روغن های سوخت و روغن های نرم کننده، گریس، موم، آسفالت و بسیاری از فرآورده های دیگر به دست می آید. نفت خام انواع مختلفی دارد که بیش از ۷۰ نوع آن به مقدار تجاری، تولید و در بازار معامله می‌شود نفت خام انواع مختلفی دارد که بیش از ۷۰ نوع آن به مقدار تجاری، تولید و در بازار معامله می شود، شاید هیچ ۲ نفت خامی را نتوان یافت که خصوصیات آن درست مثل هم باشد، اما می‌توان ویژگی‌هایی به دست داد که از طریق آن و با مقایسه آن‌ها با ویژگی‌های نفت خام‌های شاخص نظیر برنت، دبلیو. تی. آی و دوبی، بهای معقولی برای آن‌ها در بازار به دست آید، از جمله این ویژگی‌ها سبکی و سنگینی و ترشی و شیرینی است. انجمن نفت آمریکا که به اختصار API گفته می‌شود، یکی از موسسه‌های بزرگ آمریکاست که در صنعت نفت و گاز فعالیت دارد و بیش از ۴۰۰ شرکت فعال در تولید، پالایش و توزیع نفت و فرآورده‌های نفتی را نمایندگی می‌کند. این موسسه به نمایندگی از فعالان این صنعت در خصوص مسائل حقوقی، مالی، اقتصادی، مقرراتی و تحقیقاتی با دولت و نهادهای قانون گذاری، وارد مذاکره می‌شود. تاثیرات زیست محیطی و تایید استانداردهای صنعت نفت و توسعه دانش این صنعت، از جمله موضوع‌های مورد علاقه این انجمن به شمار می‌آید، این موسسه به تعریف استانداردهایی برای فرآورده‌های نفتی نیز مبادرت می‌ورزد، به عنوان نمونه، شاخص گرانش انجمن نفت آمریکا که در انگلیسی API Gravity گفته می‌شود، مقیاسی است که از سوی این انجمن برای تعیین چگالی نفت خام تعریف شده است که شاخصی برای تعیین سبکی و سنگینی انواع نفت خام و فرآورده‌های نفتی به کار می‌رود. همانطور که نفت خام ممکن است با دخالت عواملی به رنگهای زرد، سبز، قهوه‌ای، قهوه‌ای تیره تا سیاه مشاهده گردد، لذا ویسکوزیته متغیر را برای آنها خواهیم داشت. بنابراین نفت خام درسطح زمین دارای ویسکوزیته بیشتر بوده و بعبارتی ویسکوزتر است. چون در مخزن زیرزمینی یکی از عوامل دخیل حرارت موجود درمخزن می‌باشد، که همراه با این عامل، عمق نیز موثر می‌باشد. همچنین سن نفت را به لحاظ زمان مخزن شدن را درطیف تغییرات ویسکوزیته سهیم می‌دانند. دانشمندان معتقدند نفت از گیاهان و حیواناتی پدید آمده که قرن ها پیش، در اطراف یا در میان دریاهای گرم، زندگی می کردند. این گیاهان یا حیوانات پس از آن که مردند، در عمق دریا روی هم انباشته گردیدند. سپس با گذشت زمان، میلیون ها تن ماسه و گِل نیز روی آن ها را پوشانید. بر اثر فشار، این ماسه ها و گل ها رفته رفته به سنگ تبدیل شدند، و آن حیوانات و گیاهان نیز در لابلای آن ها به صورت مایع سیاه رنگی در آمدند، و در همان جا ذخیره شدند. از سوی دیگر، گاهی برجستگی هایی که در پوسته ی زمین آشکار می شود، کف برخی از دریاها بالا آمده، به زمین خشکی مبدل می گردند. در چنین جاها گاهی مقداری از آن مایع سیاه رنگ به بیرون رخنه می کرد و بشر را متوجه وجود نفت خام می تجارت نفت خام چه مزیت‌هایی دارد؟ نمود.

در این صفحه تعداد 824 مقاله تخصصی درباره نفت خام که در نشریه های معتبر علمی و پایگاه ساینس دایرکت (Science Direct) منتشر شده، نمایش داده شده است. برخی از این مقالات، پیش تر به زبان فارسی ترجمه شده اند که با مراجعه به هر یک از آنها، می توانید متن کامل مقاله انگلیسی همراه با ترجمه فارسی آن را دریافت فرمایید.
در صورتی که مقاله مورد نظر شما هنوز به فارسی ترجمه نشده باشد، مترجمان با تجربه ما آمادگی دارند آن را در اسرع وقت برای شما ترجمه نمایند.

مقالات زیر هنوز به فارسی ترجمه نشده اند.
در صورتی که به ترجمه آماده هر یک از مقالات زیر نیاز داشته باشید، می توانید سفارش دهید تا مترجمان با تجربه این مجموعه در اسرع وقت آن را برای شما ترجمه نمایند.

Keywords: نفت خام; Crude oil; Reducing viscosity; Electric field; Pipeline; Energy security; Suppressing turbulence;

Keywords: نفت خام; Biodegradation; Crude oil; Microbial mixed culture; Oil sludge; Petroleum pollution;

Keywords: نفت خام; Comprehensive two-dimensional gas chromatography; Crude oil; Loop-type cryogenic modulator; Time-variable dual stage jet; Experimental design;

Keywords: نفت خام; Crude oil; Microbial enhanced oil recovery; Weak gel; Compatibility; Viscosity reduction;

صنعت نفت و گاز جایگاه ویژه ای در سیاست های كلی اقتصاد مقاومتی دارد

تهران- ایرنا- «نادعلی بای» مدیر مركز مطالعات بین المللی و راهبردی انرژی نپتا و تحلیلگر بازار انرژی، صنعت نفت و گاز را از نظر درآمدزایی، «درآمدزاترین» و از نظر سرمایه بری، «سرمایه برترین» حوزه اقتصادی كشور دانست و بیان داشت: این صنعت جایگاه شاخصی در سیاست های كلی اقتصاد مقاومتی دارد به گونه ای كه بندهای 13 تا 15 این سیاست ها به این صنعت اختصاص پیدا كرده است.

نفت و گاز به عنوان یكی از اساسی ترین صنایع موجود در كشور، نقش برجسته ای در اقتصاد و به ویژه اقتصاد مقاومتی دارد. از طرفی ایران به عنوان یكی از كشورهای های دارنده ذخایر عظیم نفت و گاز طبیعی می تواند نقش مؤثری در بازارهای جهانی با تأكید بر حفظ و توسعه ظرفیت های تولید نفت و گاز به ویژه در میدان های مشترك داشته باشد، چراكه توسعه صادرات نفت و گاز طبیعی افزون بر توسعه پایدار، به لحاظ سیاسی و بین المللی موجب در هم تنیدگی و وابستگی متقابل كشورهای نیازمند به ایران خواهد شد و باعث می شود میزان اثرپذیری از تحریم های اقتصادی بین المللی علیه كشور كاهش پیدا كند.

با توجه به این تاثیرگذاری، مقام معظم رهبری بند 14 سیاست های كلی اقتصاد مقاومتی را به «افزایش ذخایر راهبردی نفت و گاز كشور به منظور اثرگذاری در بازار جهانی نفت و گاز و تأكید بر حفظ و توسعه ظرفیت های تولید نفت و گاز، به ویژه در میادین مشترك» اختصاص دادند.

از این رو و با توجه به محور قرار گرفتن اقتصاد مقاومتی به عنوان نقشه راهبردی اقتصاد كشور و تاكیدهای مقام معظم رهبری، دولت یازدهم در صنعت نفت و گاز عمل به سیاست های ابلاغی اقتصاد مقاومتی را سرلوحه كار خود قرار داده است. این سیاست نوین اقتصادی در راستای اقتصاد مقاومتی و اقدام و عمل برای تعریف شرایطی بوده كه اقتصاد ایران در برابر شوك های احتمالی تاب آور باشد.

نگاهی به شرایط بین المللی نشان می دهد پسابرجام فرصت مناسبی برای حضور قدرتمند ایران در بازارهای بین المللی نفت و گاز به شمار می رود، زیرا توسعه روابط ایران و غرب در حوزه های اقتصادی در حال گسترش است و این مهم فرصتی استثنایی برای اثرگذاری ایران را در بازارهای جهانی فراهم خواهد كرد.

با توجه به اهمیت و تاثیرگذاری صنعت نفت و گاز در سیاست های اقتصاد مقاومتی پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا با «نادعلی بای» مدیر مركز مطالعات بین المللی و راهبردی انرژی نپتا، كارشناس و تحلیلگر بازار انرژی به گفت و گو پرداخت.

**ایرنا: نفت و گاز به عنوان مهمترین منبع درآمدی ایران چه تاثیری در اقتصاد مقاومتی دارد؟
بای صنعت نفت و گاز را مهمترین صنعت درآمدزای ارزی دانست و گفت: كشورهای صادر كننده نفت خام در رقابتی منفی علیه یكدیگر؛ موازنه تجاری منفی را به ضرر خود تشدید كرده اند. در حالی كه نفت و گاز به جای آنكه پیشران اقتصاد كشور باشد، تامین كننده نیازهای اقتصاد كشور شده است. در این زمینه عملیاتی تر شدن هر چه سریع‌تر احكام، هدف ها و سیاست هایی كه در قالب اقتصاد مقاومتی طراحی شده، باید اولویت اصلی دولتمردان كشور قرار گیرد.

مدیر مركز مطالعات بین المللی و راهبردی انرژی نپتا تهدیدهای اقتصادی ناشی از كاهش قیمت نفت را به فرصتی برای رهایی از اقتصاد تك محصولی دانست و بیان كرد: خوشبختانه این آمادگی و استعداد و ظرفیت در ایران وجود دارد. وضعیت ایران در وابستگی به درآمدهای نفتی در مقایسه با سایر كشورهای نفت خیز مطلوب است و به دلیل تحریم ها، به ویژه در دولت یازدهم با تمركز بر توسعه سایر منابع درآمدی، تلاش هایی برای كاهش وابستگی به نفت انجام شده و دولت با كاهش وابستگی به درآمدهای نفت، سیاست های اقتصاد مقاومتی را اجرایی می كند. بر این پایه، نفت و درآمدهای نفتی با مدیریتی درست و خردمندانه می تواند موتور توسعه ملی كشور را به حركت درآورد. هرچند در دولت های گذشته عامل اصلی، مدیریت اشتباه حاكم بر درآمدهای نفتی بوده كه به درآمدهای نفتی به عنوان ثروت ملی، نه درآمد ملی نگاه می كرده و هم اكنون تغییر نگرش صورت گرفته است.

این كارشناس و تحلیلگر بازار انرژی در ادامه اظهار داشت: صنعت نفت و گاز، از لحاظ درآمدزایی، «درآمدزاترین» حوزه اقتصادی و از نظر سرمایه بری(اعم از منابع سرمایه‌ای، مالی، انسانی و فناوری) «سرمایه برترین» حوزه اقتصادی كشور است. با توجه به همین موضوع، این صنعت جایگاه شاخصی در سیاست های كلی اقتصاد مقاومتی دارد به گونه ای كه بندهای 13 تا 15 این سیاست ها به این صنعت اختصاص پیدا كرده است. علاوه بر این، بندهای 4 و 8 مرتبط با هدفمندی یارانه ها و مدیریت مصرف انرژی و همچنین بند 18 مرتبط با سهم صندوق توسعه ملی از منابع حاصل از صادرات نفت و گاز نیز به این صنعت ارتباط دارند.

**ایرنا: ارزیابی شما از بندهای مربوط به صنعت نفت در سیاست های كلی اقتصادی مقاومتی چیست؟
وی درباره مواد و بندهای مربوط به صنعت نفت در سیاست های كلی اقتصادی مقاومتی بیان داشت: برپایه سند بالادستی سیاست های كلی اقتصادی مقاومتی به چهار راهبرد كلی در صنعت نفت كشور باید توجه كرد. نخستین راهبرد كاهش وابستگی كشور به درآمدهای حاصل از صادرات نفت(بندهای 13 و 18) است. در بند 13 سیاست های كلی اقتصاد مقاومتی بر مقابله با ضربه پذیری درآمد به دست آمده از صادرات نفت و گاز تجارت نفت خام چه مزیت‌هایی دارد؟ از طریق انتخاب مشتریان راهبردی، ایجاد تنوع در روش های فروش، مشاركت دادن بخش خصوصی در فروش و افزایش صادرات گاز، برق، پتروشیمی و فرآورده های نفتی و در بند 18 این سیاست ها نیز بر افزایش سالیانه‌ سهم صندوق توسعه ملی از منابع حاصل از صادرات نفت و گاز تا قطع وابستگی بودجه به نفت تاكید شده است.

بای راهبرد دوم را افزایش ارزش افزوده از روش تكمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز(بندهای 13 و 15)دانست و اظهار داشت: در بند 13 این سیاست ها بر مقابله با ضربه پذیری درآمد به دست آمده از صادرات نفت و گاز از روش افزایش صادرات گاز، برق، پتروشیمی و فرآورده های نفتی و در بند 15 سیاست های كلی اقتصاد مقاومتی هم بر افزایش ارزش افزوده از روش تكمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز و بالا بردن صادرات برق، محصول های پتروشیمی و فرآورده های نفتی تاكید شده است.

مدیر مركز مطالعات بین المللی و راهبردی انرژی نپتا حفظ و توسعه ظرفیت های تولید نفت و گاز، به ویژه در میادین مشترك (بند 14) را راهبرد سوم دانست و گفتت: در بند 14 سیاست های كلی اقتصاد مقاومتی بر حفظ و توسعه ظرفیت های تولید نفت و گاز، به ویژه در میدان های مشترك تاكید شده است.

این كارشناس و تحلیلگر بازار انرژی راهبرد چهارم صنعت نفت در سیاست های اقتصاد مقاومتی را مدیریت مصرف انرژی(بندهای 4 و 8) دانست و تصریح كرد: در بند 4 این سیاست ها بر استفاده از ظرفیت اجرای هدفمند سازی یارانه ها در جهت كاهش شدت انرژی و در بند 8 سیاست های كلی اقتصاد مقاومتی نیز بر مدیریت مصرف با تأكید بر اجرای سیاست های كلی اصلاح الگوی مصرف تاكید شده است.

**ایرنا: با توجه به سیاست های كلی اقتصاد مقاومتی چگونه باید در زمینه افزایش ذخایر راهبردی نفت و گاز عمل كرد؟
بای برای اقتصاد ایران مزیت ها و ظرفیت های زیادی به غیر از نفت خام برای ایجاد اشتغال و توسعه تولید ثروت و خروج از ركود برشمرد و گفت: تلاش دولت ها باید بر ایجاد و استقرار رویكردهای جدید در نظام مدیریتی كشور مبتنی بر ثروت سازی متمركز تا از وضعیت مدیریت هزینه محور به حالت مدیریت اقتصادی متحول شود. هدف هم باید اداره اقتصاد و تمام امور كشور بدون استفاده از منابع خام و فقط با تكیه بر ثروت های خلق شده و جدید یا به عبارتی ارزش افزوده باشد. در این صورت است كه درآمد نفتی می تواند پیشران توسعه و سرمایه گذاری پایدار كشور باشد. سیاست های اقتصاد مقاومتی، محكم ترین مبانی را برای رهایی از اقتصاد نفت زده و آسیب پذیر در مقابل شوك های نفتی و نوسان درآمدهای نفتی ایجاد خواهد كرد.

مدیر مركز مطالعات بین المللی و راهبردی انرژی نپتا در ادامه توجه به صنعت پتروشیمی را از دو نظر دارای اهمیت دانست و اظهار داشت: نخست آن كه توجه به پتروشیمی وابستگی اقتصاد كشور به نفت خام را كاهش می‌دهد، دوم آن‌كه اشتغالزایی را كه یكی از مؤلفه ‌های اساسی در بحث اقتصاد مقاومتی است به همراه خواهد داشت. به همین علت، تكمیل زنجیره محصول های پتروشیمی، افزایش 50 میلیون تنی محصول ها به ظرفیت فعلی در راستای جلوگیری از خام فروشی و رسیدن به جایگاه نخست در منطقه هدف هایی هستند كه در راستای اقتصاد مقاومتی در نظر گرفته شده است.

در حال حاضر صادرات فرآورده های پتروشیمی بیش از 30 درصد صادرات غیر نفتی را تشكیل می دهد. نمونه دیگر كاهش میزان مصرف انرژی های فسیلی و رفتن به سمت انرژی های تجدیدپذیر و سوخت های جایگزین است كه می تواند به نوبه خود به حفظ ذخیره ها و ارزش افزودن آن در جلوگیری از خام فروشی كمك كند.

**ایرنا: چگونه می توان از یك طرف در حفظ و توسعه ظرفیت های تولید نفت و گاز به ویژه در میدان های مشترك موفق بود و از طرفی نیز با توجه به سیاست های اقتصاد مقاومتی ایران در بازار جهانی نفت و گاز اثرگذار باشد؟
وی صنعت نفت را به عنوان ابرصنعت كشور دانست و بیان داشت: در بندهای 24 گانه اقتصاد مقاومتی كه مطابق با بیانات مقام معظم رهبری ابلاغ شده است چند نمونه به صورت مستقیم و غیرمستقیم به این صنعت اشاره دارد كه مطرح شد. به سبب همین اهمیت موضوع در صنعت نفت، وزارت نفت نخستین وزارتخانه ای بوده كه برای تحقق اقتصاد مقاومتی جلسه های متعددی تشكیل داده و برنامه ریزی ‌های لازم را مطابق با سند بالادستی ابلاغی از طرف رهبر انقلاب انجام داده است. بر این پایه طرح های كنونی وزارت نفت در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی به صورت صریح حول محور هدف هایی مانند حركت از خام فروشی به سمت صادرات فراورده های نفتی،‌ ایمن‌سازی صنعت، بهینه سازی مصرف انرژی قرار دارد كه تمامی این هدف های راهبردی مطابق با سند چشم‌انداز 20 ساله و سایر اسناد توسعه ای كشور است.

این كارشناس و تحلیلگر بازار انرژی مهمترین برنامه صنعت نفت كه تأكید ویژه ای بر میدان های مشترك دارد افزایش تولید نفت خام و میعانات گازی و افزایش تولید و صادرات گاز طبیعی دانست و گفت: هدف های كلان به گونه ای در نظر گرفته شده كه ایران بتواند جایگاه دوم اوپك را حفظ كند و برای تحقق این امر ظرفیت تولید چهار میلیون بشكه در روز محقق شده و تا چند سال آینده ظرفیت تولید نفت خام به بالای پنج میلیون و 700 هزار بشكه در روز ارتقا خواهد یافت. در این میان تولید نفت از میدان های غرب كارون(با تأكید بر میدان های مشترك) به 700 هزار بشكه و تولید میعانات گازی با بهره برداری از فازهای پارس جنوبی از 350 هزار بشكه در روز به بالای یك میلیون بشكه خواهد رسید. ایران همچنین می تواند از نظر ظرفیت پالایشی مقام نخست منطقه را به دست آورد. در زمینه گاز هم ایران می تواند سومین تولیدكننده گاز طبیعی جهان باشد و تا پایان 1397 خورشیدی، میزان تولید گاز طبیعی كشور به یك میلیارد متر مكعب در روز افزایش خواهد یافت.

**ایرنا: با توجه به سیاست های اقتصاد مقاومتی، در خصوص سرمایه گذاری برای توسعه ظرفیت های نفتی و گازی باید چگونه عمل كرد؟
مدیر مركز مطالعات بین المللی و راهبردی انرژی نپتا توسعه صنایع وابسته به انرژی و پتروشیمی در كشور را با دو مشكل تامین سرمایه و تكنولوژی مواجهه دانست و بیان داشت: این مهم می تواند از دو روش همكاری با بخش خصوصی داخلی و جذب مشاركت های مالی و فنی از خارج تامین شود. در زمینه سرمایه گذاری، تامین سرمایه در این بخش و تخصیص منابع مالی دولتی بدین منظور در شرایط حاضر امكان پذیر نیست و از سوی دیگر از توان بخش خصوصی داخلی نیز خارج و یا حداقل بسیار دشوار است، اما در مواردی كه تامین هزینه های یك طرح از عهده همكاری بخش خصوصی با بخش دولتی برمی آید، به كارگیری سرمایه های داخلی و همكاری بخش خصوصی بهترین گزینه خواهد بود و این همان وجه درون زایی سیاست های اقتصادی است. وجه دیگر وجه برون گرایی بوده كه با جذب سرمایه خارجی در حوزه فعالیت های هزینه بر و با ریسك بالا مانند مراحل اكتشاف محقق می شود. اتصال به شبكه های اقتصادی منطقه ای و بین المللی برپایه مستندهای نظریه وابستگی متقابل، امنیت ایران را به امنیت منطقه و نظام بین الملل گره خواهد زد كه این امر موجب ارتقای جایگاه ایران در منطقه و در نتیجه افزایش اثرگذاری در معادله های سیاسی و اقتصادی منطقه ای خواهد شد.

وی در ادامه یادآور شد: در حوزه سرمایه گذاری خارجی، برداشته شدن كامل تحریم ها و بازگشت شركت های سرمایه گذار خارجی به ایران زمان بر است. در همین زمینه بسیاری از شركت ها و بانك های خارجی با احتیاط عمل می كنند. لغو تحریم های تاثیرگذار در صنعت نفت، مرحله ای بوده و به صورتی كه در ابتدا دستورهای اجرایی رییس جمهوری آمریكا و ابلاغیه های وزارت خزانه داری لغو شده و می شوند.

بای درباره قراردادهای جدید نفتی(IPC) با شركت های بین المللی اظهار داشت: شركت های نفتی بین المللی تجربه انعقاد انواع مختلف قراردادها با كشورهای مختلف با انواع نظام های سیاسی و قوانین و مقررات داخلی را دارا هستند. این تجربه ها، توانایی و دقت شركت های بین المللی را در انعقاد قراردادهای جدید افزایش می دهد. از این رو ایران باید بر بندها، تبصره ها و كلمه های قرارداد دقت كند. در مجموع ، باید گفت برخی دستورهای اجرایی تحریمی در بازه سه تا شش ماه متوقف شده اند و پس از پایان این توقف رییس جمهوری آمریكا می تواند تصمیم بگیرد كه این توقف ادامه یابد یا نه. در برجام، 30 بار كلمه برداشتن و لغو تحریمها (Lift) و 11 بار كلمه متوقف كردن تحریم ها (Cease) به كار رفته است.

این كارشناس و تحلیلگر بازار انرژی در یك دهه آینده، سیاستگذاری انرژی ایران را بر مبنای اقتصاد مقاومتی دانست و گفت: افزایش خوداتكایی در داخل، كاهش فروش نفت خام، افزایش تولید و صادرات فرآورده های نفتی و با ارزش افزوده بالا هم چون پتروشیمی، كنترل مصرف انرژی در داخل و تقویت ارتباط راهبردی انرژی با كشورهای همسایه است. دیپلماسی انرژی ایران نیز طرح های ورود دوباره به بازار جهانی انرژی و بازیابی سهم از دست رفته ایران از بازار جهانی و افزایش جذابیت برای سرمایه‌گذاران خارجی برای فعالیت در صنعت نفت كشور را پیگیری خواهد كرد. بنابراین اقتصاد مقاومتی، افزایش صادرات غیرنفتی، افزایش چرخه ارزش افزوده تولیدها در داخل كشور و كاستن از مصرف بی رویه انرژی و تقویت خوداتكایی در اقتصاد، تقویت اقتصاد ایران در مواجهه با تحریم ها و فشارهای آتی بین‌المللی علیه اقتصاد ایران به ویژه صادرات نفت و گاز را به دنبال خواهد داشت.

بای در پایان یادآور شد: دكترین اقتصاد مقاومتی، یك گزینه احتیاطی و هوشمندانه برای مقابله با تحریم های احتمالی جدید در دوره نوسان و كاهش قیمت نفت محسوب می شود. با توجه به وابستگی اقتصاد ایران به صنعت نفت، دورنمای قطع وابستگی ایران از درآمدهای نفتی دست كم در كوتاه مدت روشن نیست. اما در مجموع باید گفت كه اقتصاد مقاومتی به دنبال مقاوم ساختن اقتصاد ایران در برابر شوك های اقتصادی خارجی در بلند مدت است.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مهدی احمدی** انتشار دهنده: شهربانو جمعه
**پژوهشم**9370**9131
*ایرنا مقاله كانالی برای انعكاس مقاله های اندیشكده ها - پژوهشكده ها - دانشكده ها - مراكز تحقیقاتی و رسانه های ایران وجهان*
Irnaarticle@

معدن ناجی اقتصاد؛ ایران کشور نفتی یا معدنی؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، ایران با وسعت یک میلیون 628 هزار و 750 کلیومتر مربع در رتبه هفدهم از لحاظ وسعت در بین کشورها دنیا قرار دارد. کشور ما دارای قابلیت‌ها و منابع طبیعی متنوع، آب و هوا و اقلیم گوناگون است که قابلیت بهره‌گیری از آنها نیز در هر منطقه، بسته به شرایط آن منطقه وجود دارد.

براساس گزارش های بین المللی؛ «نفت، گاز، زغال‌سنگ، جنگل و چوب، طلا و نقره، مس، اورانیوم، آهن خام و فسفات» که همگی از منابع مهم جهانی هستند، به‌عنوان شاخص ثروت در نظر گرفته شده‌اند. با این رویکرد کشورهای «روسیه»، «آمریکا»، «عربستان»، «کانادا»، در رتبه‌های اول تا چهارم جهان و «ایران» با 3/ 27 تریلیون دلار از منابع زیرزمینی طبیعی در رتبه پنجم دنیا قرار می‌گیرد.

براساس اکتشافات معدنی انجام‌شده در کشور، ایران 7 درصد ذخایر معادن جهان را در اختیار دارد و در بین 15 کشور معدنی دنیا قرار گرفته است . محصولات معدنی ایران با تنوع بالا شامل 68 نوع ماده معدنی غیرنفتی است و ذخایر کشف‌شده به حدود 37 میلیارد تن ‌می‌رسد. همچنین برآوردها نشان ‌می‌دهد که ذخایر بالقوه در کشور حدود 60 میلیارد تن بوده و ارزش برآوردشده این ذخایر معدنی نیز معادل 1400 میلیارد دلار است و از طرفی صنعت معدن کاری در ایران دارای مزیت هایی از جمله ذخایر بالا، دسترسی به آب های آزاد ، نیروی انسانی توانمند ارزان ، قیمت پایین انرژی و. است.

یکی از موضوعاتی که اهمیت معدن و صنایع معدنی را بیش از پیش نمایان می‌کند، گردش مالی بخش معدن در جهان است، از 8هزار میلیارد دلار گردش مالی بخش صنعت دنیا در سال، 2/ 2 هزار میلیارد دلار آن (حدود 30 درصد) مربوط به بخش معدن است.

ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که از 1808میلیون تن فولاد در جهان سهم ایران 5/ 24 میلیون تن است. از 7300میلیون تن تولید زغال سنگ در جهان سهم ایران حدود 2 میلیون تن، از 4200میلیون تن تولید سیمان در جهان سهم ایران برابر با 53 میلیون تن، از 2200میلیون تن تولید سنگ آهن در جهان، سهم ایران برابر با 76 میلیون تن و از 5/ 20 میلیون تن تولید مس در جهان، سهم ایران حدود 24/ 0 میلیون تن است.

همچنین در بررسی های صورت گرفته سهم بخش معدن، از تولید ناخالص داخلی جهانی 1/ 5 درصد است و در بررسی های صورت گرفته در کشورهای مختلف سهم معدن از GDP سال 2017 در آفریقای جنوبی 8 درصد، سهم شیلی 10 درصد، سهم استرالیا 6 درصد و سهم روسیه 5/ 8 درصد است، اما علیرغم قرار گرفتن ایران ‌روی کمربند مس، طلا و سنگ‌آهن دنیا، سهم معدن از اقتصاد ایران طی سال 1399 فقط عددی معادل 9/ 0 درصدی از GDP است. این در حالی است که سهم معدن از GDP کشور طی 60 سال گذشته بیشتر از یک درصد نبوده است.

در محاسبه سهم معدن از اقتصاد داخلی نمی‌توان فقط به دستاوردهای استخراج از معادن توجه داشت، بلکه باید یک زنجیره ارزش افزوده‌ای را در نظر گرفت. به طور مثال در سال 2015 در آمریکا به میزان 80 میلیارد دلار ارزش مواد معدنی تامین شده است و در چرخه بعدی به 630 میلیارد دلار رسیده، در صنایع پایین‌دستی نیز به 2هزار و 400میلیارد دلار رسیده و 30برابر شده است.

کشور ایران باتوجه به شرایط خاص زمین‌شناسی در منطقه جغرافیایی خود در بخش میانی کمربند کوه‌زایی آلپ ــ هیمالیا قرار دارد که از باختر اروپا آغاز می‌شود و پس از گذر از ترکیه، ایران، افغانستان تا تبت و نزدیکی برمه و اندونزی ادامه دارد. قرارگیری در این کمربند که مرز برخورد دو ابرقاره اصلی کره زمین بوده و 15درصد ذخایر این کمربند شناخته‌شده دنیا را در خود جای داده، سبب گردیده تا ایران سرزمینی مستعد و از نظر توان معدنی پراستعداد باشد.

شواهدی از پتانسیل‌های مواد معدنی که مهمترین شاهد آنها وجود بیش از 10 معدن فعال در رتبه جهانی است، وجود دارد، به‌عنوان مثال از ذخایر آهن می‌توان به 5 معدن سنگ‌آهن سنگان، چادرملو، چغارت، گل‌گهر و هرمز، ذخایر بزرگ مس سرچشمه و سونگون، ذخایر سرب و روی مهدی‌آباد و انگوران، ذخایر طلای زرشوران و ساریگونی نام برد که همگی از جمله ذخایر معدنی بزرگ جهان محسوب می‌شوند. بیشترین میزان ذخایر فلزی کشور به‌ترتیب به استانهای کرمان، یزد، خراسان جنوبی و آذربایجان شرقی اختصاص دارد و مجموع ذخایر این چهار استان برابر با 92درصد از ذخایر کل کشور است.

بخش معدن به‌عنوان مهم‌ترین موتور محرکه و پیشران اقتصاد و توسعه‌یافتگی در کشورهای معدن‌خیز از جمله ایران به‌شمار می‌رود و با این پتانسیل خدادادی می شود در کشور به رشد و پیشرفت دست یافت و نقشی تأثیرگذار در جامعه بین‌الملل ایفا کرد؛ لذا با توجه به وجود صنعت معدنکاری در ایران و بی تاثیری تحریم در این بخش، این پتانسیل وجود دارد که بخش معدنی تأثیر بالایی در رشد اقتصادی کشور داشته باشد و با تغییر رویکرد، اقتصاد نفتی کشور را به اقتصاد معدنی و صنایع مرتبط با آن تبدیل کرد که این موضوع مورد تاکید مقام معظم رهبری نیز قرار گرفته و باید توجه بیشتری به آن شود.

براساس آمار سازمان جهانی کار، به‌ازای هر شغل مستقیم در بخش معدن 17 موقعیت شغلی وابسته می‌تواند ایجاد شود؛ بنابراین باید اذعان کرد که تأثیر معدن بر رشد اقتصادی کشور به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بسیار بیشتر از تأثیر تجارت و صنایع است؛ همچنین باید خاطرنشان ساخت با توجه به پراکندگی معادن در سراسر کشور و وجود این منابع در مناطق دورافتاده و محروم، اشتغال ایجادشده به‌واسطه فعالیت‌های معدنی از اهمیت ویژه‌تری برخوردار خواهد بود.

امروزه مبنای قدرت اقتصادی در جهان، تولید ناخالص داخلی است. فهم درست و هوشمندانه از جریان های اقتصاد بین‌المللی و دانش اقتصاد بین‌المللی صنعت معدنکاری برای ما ضروری است.ایران با داشتن منابع غنی از ذخایر هیدروکربنی همراه با سایر اندیسهای معدنی در بین کشورهای منطقه از مزیت ویژه‌ای برای سرمایه‌گذاری برخوردار است؛ به‌طوری که حتی برخی از کارشناسان در دنیا، ایران را کشوری معدنی می‌دانند تا کشوری نفت‌خیز! از این رو نقش برنامه‌های توسعه‌ای و سیاست‌گذاری‌ها توسط دولت ها در بخش معدن و صنایع معدنی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

متأسفانه تاکنون علی‌رغم مزیتهای خاص کشورمان در بخش معدن، حجم سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در این بخش متناسب با ظرفیت و توانایی‌های این بخش نبوده و به‌جرأت می‌توان گفت طی 5 دهه اخیر به‌دلیل وجود درآمدهای نفتی در بودجه‌های سنواتی دولت ها، تاکنون مزیت اقتصاد معدنی در سرنوشت کشور ما به‌طور جدی دیده نشده است. ضمنا ایران یک درصد از ذخایر معدنی خود را بهره‌برداری می‌کند، در حالی که نُرم جهانی حدود 5 درصد است.

در صورتی که ایران با نرم جهانی از ذخایر معدنی خود بهره‌برداری کند، می تواندچند برابر درآمدهای نفتی برای تامین منابع در جهت توسعه و پیشرفت حاصل کند، لذا با تحقق و در نظر گرفتن کل زنجیره پایین دستی مواد معدنی، سهم معدن در تولید ناخالص داخلی ایران تا 20 درصد خواهد بود. با توجه به اولویت کشور در توسعه و اشتغال، بخش معدن و صنایع معدنی می‌تواند به‌عنوان یک پیشران در اقتصاد کشور به ایفای نقش بپردازد.

متاسفانه علیرغم اینکه در دولت های گذشته ژست فهم از بخش معدن و تلاش برای توسعه آن گرفته شده، اما بر اساس آمارهای موجود که در این گزارش هم مورد اشاره قرار گرفت، اقدامات بسیار اندکی در افزایش سطح و عمق اکتشاف، رفتن از خام فروشی به سمت فرآوری مواد معدنی، توسعه اشتغال از این طریق به ویژه در مناطق محرومی که عمده معادن کشور در آن قرار گرفته است، بالابردن سهم معدن در GDP کشور، توسعه ماشین آلات معدنی و دستگاه های حفاری به منظور استخراج و بهره وری بیشتر معادن و در نهایت توسعه کشور از این طریق صورت گرفته است. یکی از اقدامات جدی وزارت صمت و دولت آیت الله سید ابراهیم رئیسی باید رفع مشکلات ذکر شده در این حوزه و عملی ساختن توصیه های مقام معظم رهبری در خصوص تبدیل اقتصاد نفتی کشور به اقتصاد معدنی باشد.